"ijtimoiy fanlar" kafedrasi

Payg‘ambarlariga birortasini ajratmasdan 
(hammasiga) imon keltirdi» 
(Baqara, 285). Shuning uchun ularning barchasiga 
birdek ishonish shart qilib qo‘yilgan. Ulardan birini inkor qilish barchasini inkor 
qilish bilan barobar. Alloh taolo Odam (alayhis-salom)dan boshlab. Muhammad 
payg‘ambar (alayhis-salom) gacha bo‘lgan oraliqda payg‘ambarlar yuborgan. 
Ularning soni, hadis asosida bir yuz yigirma to‘rt ming nafar deyiladi. Faqat 
yigirma besh nafar payg‘ambarning nomi Qur’onda zikr qilingan. Payg‘ambarlar 
nabiy va rasul degan ikki qismga bo‘linadi. 
Nabiy va rasul orasidagi farq: 1. Alloh kimga vahiy yuborib, Shu xabarni 
boshqalarga etkazishni buyursa, o‘sha odam nabiy va rasuldir. Ammo uni 
boshqalarga etkazish shart qilib qo‘yilmasa, nabiy hisoblanadi, rasul emas; 2. 
Rasul yangi shariatni olib keladi. Nabiy esa, yangi shariat bilan kelmaydi. Balki, 
o‘zi oldingi shariatga amal qiladi va boshqalarni Shunga amal qilishga da’vat 
qiladi; 3. Rasul umumiy bo‘lib, farishtalarga ham, insonga ham qo‘llanadi. 
Qur’onda: 
«Albatta, u (Qur’on) bir ulug‘ rasul (Jabroil Alloh huzuridan 
keltirgan vahiy) so‘zidir» 
(Takvir, 19)
. 
Bu oyatda farishta Jabroil nazarda 
tutilgan.
Umuman olganda, payg‘ambarlar ham inson bo‘lib, ular boshqalarni 
Allohning ko‘rsatmasiga amal qilishga chaqirish uchun kelganlar. Ular orasida 
rasullar 313 nafarni tashkil etadi. Payg‘ambarlar Allohning buyruq va 
qaytariqlarini bajarib, boshqa odamlarga namuna bo‘lganlar. Ular taom eb, suv 
ichib, tirikchilik qilib bozorlarda yurganlar. 

---

208 
Payg‘ambarlarni oddiy kishilardan ajratib turadigan birgina sifatlari ma’siyat 
qilish, shahvatlarga berilish, insoniylikka zarar etkazadigan va insoniy qadrni 
ketkazadigan yomon illatlardan saqlanganlaridir. Ular turlicha mo‘‘jiza ko‘rsatib, 
payg‘ambarliklarini tasdiqlaganlar. Iso payg‘ambar bemorni davolagan, Muso 
payg‘ambar dengizni ikkiga bo‘lgan, Muhammad payg‘ambar (alayhis-salom) qo‘l 
ishorasi bilan oyni ikkiga bo‘lganlari va boshqa mo‘‘jizalarini misol qilib keltirish 
mumkin. Payg‘ambarlarning ko‘rsatgani mo‘‘jiza bo‘lsa, avliyolarning ko‘rsatgani 
karomat bo‘ladi.
5.
Oxirat kuniga ishonish ham imonning bir qismi hisoblanadi. Islom ta’limoti 
bo‘yicha bu dunyo sinov-imtihon maydonidir. Alloh qiyomatda barcha yaratgan 
maxluqlari jonini oladi va qayta tiriltiradi insonlar qilgan ishlariga javob beradilar. 
Agar u Yaxshi amallarni qilgan bo‘lsa mukofotini, yomon amallarni qilgan bo‘lsa 
jazosini oladilar va ularning bu dunyoda qilib o‘tgan barcha amallari o‘zlariga 
ko‘rsatiladi va tarozuda tortiladi.
6.
Inson boshiga tushadigan Yaxshilik yoki yomonlik Alloh tarafidan 
bo‘lishiga – taqdirga imon keltirish. Batafsil qilib aytganda, taqdir – insonga 
keladigan barcha Yaxshilik va yomonlik, borliqdagi har bir hodisa va voqealar 
yoki oxiratda bo‘ladigan hamma ish Allohning taqdiri, ilmi, irodasi va belgilab 
qo‘ygani bo‘yicha sodir bo‘lishiga imon keltirish hisoblanadi. Xursandchilik va 
xafalik, hayot va o‘lim, boylik va kambag‘allik, kasallik va sog‘lomlik va 
boshqalar Allohdan deb bilish shart. Taqdirni Allohdan boshqa hech kim bilmaydi, 
hatto payg‘ambarlar ham va farishtalar ham bu sirdan xabardor emas. Manbalarda 
qadar masalasida chuqur ketib bahs-munozara yuritishdan qaytarilgan. 
Oqimlarning aksari bu masalada adashgan. Taqdirda baxtli deb yozib qo‘yilgan 
kishi baxtlidir. Shuningdek, taqdirda baxtsiz yoki badbaxt deb yozib qo‘yilgan 
kishi baxtsizdir. Bir oyatda: