Ижтимоий ахлоқ ғояси бироз мураккаб

Библиографик маълумотлар.

• 
  Ролдан, АФ, (2006). Ижтимоий ахлоқ деганда нимани тушунамиз? Мавзуга оид иккита қараш, Теология ва маданият, 3-йил, жилд. 5.
  
• 
  Улман, Й. (2015). Ижтимоий ахлоқ қоидалари. Ин: Глобал Биоетика Энтциклопедияси, 1-11 бет ДОИ 10.1007 / 978-3-319-05544-2_395-1.
  

УМУМИЙ ЭТИКАНИНГ АСОСЛАРИ
Режа:
1. Ахлоқ ва юриш-туриш қоидалари
2. Этиканинг ривожланиш тарихи.
3. Асосий этика қоидаларининг хусусиятлари.
1.Ахлоқ ва юриш-туриш қоидалари
Юқорида келтирганимиздек «етика» термини қадимги грек «етос» сўзидан келиб чиққан бўлиб урфлар, одатлар, хулқ-атворларни билдиради ва этика фан сифатида 20 асрдан ортиқроқ мавжуд.
Этика бу одоб-ахлоқ ҳақидаги фан. Одоб-ахлоқ ижтимоий онг шакли бўлиб унда жамиятда яшаётган кишиларнинг ғоялари, тасаввурлари, тамоиллари ҳамда юриш-туриш қоидалари ўз аксини топади. Ахлоқ ва юриш-туриш қоидаларини синоним тариқасида қўллаш мумкин. Маълумки жамиятда кишиларнинг юриш-туриш қоидаларини тартибга солувч турли ижтимоий нормалар мавжуд бўлади. Бу ижтимоий нормалар ижтимоий жамоа ёки гуруҳлар доирасида умумқабул қилинган қоидалар ёки, аҳлоқ наъмуналари ҳисобланади. Бу нормалар жамиятда одамларнинг юриш-туришини тартибга солувчи восита, келишилган жамоавий ҳаракатларни такомоллаштиришга хизмат қилади. Ахлоқий нормаларнинг моҳиятини яхшироқ тушунуш учун бошқа ижтимоий нормаларни кўриб чиқишимиз лозим бўлади. Масалан, одатларни олайлик. Одатлар авлоддан-авлдга ўтиб келаётган умумқабул қилинган ва такрорланиб келаётган кишиларнинг аҳлоқ қоидалари шакллари бўлиб, ижтимоий ва маданият тажрибаларини авлоддан-авлодга ўтказиб келиш воситаси бўлиб хизмат қилади. Маросимлар бу маросимларни ўтказиш тартиб қоидалари. Анъаналар бу инсонларнинг у ёки бу жамиятдаги вақтлар давомида синовлардан ўтиб узоқ муддат яшаб келаётган ахлоқ нормалари ҳисобланади. Ҳуқуқ бу давлат томонидан қабул қилинадиган ва қўриқланадиган аҳлоқ қоидаларидир. Дин бу борлиқ оламни яратгувчи Оллоҳ ҳақида инсонларнинг тассаввурига асосланган инсоният жамиятининг руҳий-ахлоқий қоидалари ҳисобланади.
Жамоат таскилотларининг нормалари бу ушбу жамоат ташкилотларининг ўзлари томонидан қабул қилинадиган ва ушбу ташкилотларнинг уставларида кўда тутилган жамоат таъсир чоралари воситасида ҳимоя қилинадиган муомала қоидаларидир.
Ушбу юқорида санаб ўтилганлардан фарқли ўлароқ, ахлоқ нормалари бу жамиятда инсонларнинг яхшилик билан ёмонлик, адолад ва адолатсизлик, бурч, шъан, қадр-қиммат ҳақидаги тасаввурларига муофиқ ҳолда ўрнатиладиган қоидалар ҳисобланади. Бу нормалар баъзан ҳуқуқ деб аталади ва хулқ-атвор қоидаларини ўзида ифодалайди ва ахлоқий нуқтаи назардан олганда “яхши хулқ-атворлар”, “жиноий хулқ-атворлар”, “хулқ-атворларни тузатиш”лар деб баҳоланади.
Одоб-ахлоқ нормалари ноҳуқуқий тусдаги ҳужжатларда мавжуд бўлади. Уларга турли хил кодекслар, қасамёдлар ва бошқалар киради. Бунга мисол қилиб 1979 йилнинг декабрида БМТ Бош Ассамблеясининг 34-сессияси томонидан қабул қилинган ҳуқуқий тартиботни қўллаб-қувватлаш бўйича раҳбар ходимларнинг одоб-ахлоқи Кодексини келтириш мумкин. Ушбу Кодексда ҳуқуқни ҳимоя қилувчи органларнинг, биринчинавбатда жиноят иши бўйича тергов олиб бораётганларнинг инсон қадр-қимматини ҳурмат қилиш ва ҳимоялашини, инсон ҳуқуқини қўллаб қувватлаш ва ҳимоя қилишини (2-м.), охирги заруратлардагина ва уларга юклатилган вазифаларни бажаришга талаб қилинадиган даражадагина куч ишлатишни (3-м.), ўз фаолиятини амалгам ошириҳ давомида олинган махфий тусдаги маълумотларни, агар ўз вазифасини бажариш ёки одилсудлов бошқача қалаб қилмаса, сир сақлаши лозимлиги (4-м.), қийнаш ёки бошқа шафқатсиз, ноинсоний ёки қадр-қимматни таптайдиган ҳар қандай ҳаракатга муросасиз қарашлик лозимлиги белгилаб қўйилган.