oq n u r spektri uzluksiz va teng taqsim langandir — unda ko'rish
sohasidagi barcha t o l q i n uzunliklariga mos keluvchi nuriar ishtirok
etadi.
Rangni tasvirlash uchun quyidagi belgilardan foydalaniladi:
— rangning tusini n u r spektridagi eng asosiy t o l q i n uzunligi
bilan aniqlash m um kin. Rangning toni bir rangning boshqasidan
masalan, yashilni qizildan, sariqdan va boshqa ranglardan farqini
ajratish imkoniyatini beradi;
— y o ru g 'lik — y o r u g l i k nuri energivasi, intensivligi bilan
aniqlanadi. Idrok etilayotgan yorug'lik nurining miqdorini ifoda
laydi;
— tusning to ‘yinishi yoki tiniqligi. Oq rangning qatnashish ulushi
bilan ifoda etiladi. Ideal sof rangda oq rang aralashmasi bo'lmaydi.
Agar, masalan, sof qizil rangga m a lu m nisbatda oq rang qo'shilsa
(rassomlarda bu razbel deb ataladi) och-qizil rang hosil bo ‘ladi.
K o‘rsatilgan uch belgi barcha ranglar va ularning nozik turlarini
ifodalashga im kon beradi. Atributlarning uchta ekanligi rangning
uch o ic h a m lilik xususiyatining nam oyon b o lish id ir. Keyinroq
k o lramizki, nurni ifodalashning boshqa uch o'lch am li tizimlari
ham mavjuddir.
Biz rangni t o l q i n nzunligi va spektr yordam ida tushuntirishga
harakat qildik. M a ’liim b o ld ik i, bu rang haqida t o i i q bo‘lmagan
tasavvur b o ‘lib, u u m u m a n olganda n o t o 'g ‘ridir. B irinchidan,
insonning ko‘zi spektroskop emas. Insonning ko ‘rish tizimi to lq in
uzunligi va spektrni qayd qilmasdan sezgini boshqa usulda hosil
qilsa kerak. Ikkinchidan, insonning idrok etishining o ‘ziga xos
xususiyatlarini hisobga olm asdan turib ranglarning q o ‘shilishini
tushuntirib b o lm a y d i. Masalan, oq rangni haqiqatan ham cheksiz
ko‘p monoxromatik ranglar aralashmasining uzluksiz
spektri sifatida
tasavvur qilish mum kin. A m m o m ana shu oq rangning o'zining
maxsus tanlab olingan ikkitagina m onoxrom atik ranglar aralashmasi
bilan ham hosil qilish m um kin (bunday ranglar o ‘zaro to ld iru v ch i
ranglar deyiladi). H ar holda inson bunday aralashmani oq rangdek
q abul qiladi. S h u n in g d e k , oq rangni uch va u n d a n k o ‘p ro q
m onoxrom atik nurlarni bir-biriga qo'shib ham hosil qilish mum kin.
Spektrlari har xil, a m m o bir xil rang beruvchi nuriar
mengamer
ranglar
deyiladi [7, 13].
20
R an g n in g toni d eg an d a n im a n i tu sh u n ish kerakligini ham
aniqlab olish lozim. Spektrga ikkita misolni qarab chiqam iz (1.3-
rasm).
550
700
550
a )
b)
1.3-rasm.
Do'stlaringiz bilan baham: