Ииршишнивп ■l/fl w eb-dizflyn ■

Savol va topshiriqlar
1. Home Site dasturi qanday afzalliklarga ega ?
2. Home Site dasturining asosiy oynasini tushuntirib bering.
3. Home Site dasturining Project menyusi qanday buyruqlarni о ‘z ichiga oladi
va ularning vazifalari nimalardan iborat?
4. Yaratilayotgan web-savtning sxemasi qanday ко ‘riladi?
5. Home Site dasturida kodlarni kiritishning avtomatlashgan imkoniyatlarini
tushuntiring.

---

V III 
BOB 
D R EA M W EA V ER D A S T U R IN IN G
IM K O N IY A T L A R I
D ream w eaverning M X versiyasida bu nafaqat interfeysning 
tashqi k o ‘rinishi, balki radikal texnologik yangilangan, gipermatnli 
belgilash tili imkoniyatlari kengaytiriladi. Unda Web-sahifa maket- 
larini yaratish uchun yangi ashyolar paydo boMdi. Jum ladan, tizimga 
Flash obyektlarni q o ‘yish buyruqlari qo'shilgan va W eb-uzellar 
bilan boshqarish va turli jamoaviy ishlarni lovihalashda rivojlanishga 
imkon beradi. Endi Dreamweaver bilan batafsil tanishib chiqamiz.
Belgili kodlar bilan ishlash vositalari sezilarli darajada rivojlandi. 
MX-versiyasi bu ixtiyoriy murakkablikdagi dastlabki m atn bilan 
ishlash uchun kuchli bazaga ega b o ig a n gipermatnli dasturlashning 
to ‘laqonli qobig'idir. Asosiy imkoniyatlarini sanab chiqam iz [10, 
23, 43]:
1) hujjatning oynasi endi har xil rejimlarda ishlashi mumkin. 
Design View (Режим планировки) rejimida, foydalanuvchi H T M L
sahifa m aketini taxm inan shunday ko'rinishda ko'rish mumkin. 
Code View (Режим разметки) rejimida esa hujjatning oynasida 
belgili m a tn sahifasining b archa deskriptorlari, ssenariylari va 
sharxlari tasvirlanadi. D asturning bu rejimlari orasida kichik koor- 
dinatsiya mavjud. Kodlarni o'zgartirish maker modifikatsiyasiga, 
vizual rejimda rejalashtirish yoki formatlashga o ‘zgartirish kiritish 
imkonini beradi;
2) Dreamweaver tizimi qobig‘iga barcha zaruriv qurilmalarga 
ega b o ‘lgan t o i a q o n l i k o d la r ta h rirla g ic h id a n ib o ra t d a stu r 
integratsiya qilingan. U nda H T M L hujjatlarining dastlabki matnlari 
bilan ishlashni yengillashtiruvchi vositalar: kiritilgan teglarning 
sarlavhalari, turli kodlarni rangli belgilash, tez qidirib topish vositalari 
aks etgan. Sintaktik noto'g'ri loyihalarni aniqlash, uzun qatorlarni 
avtomatik ko'chirish, avtokorreksiya rejimi yo'lga q o ‘yilgan. Dastur 
vositalari yordamida nafaqat gipermatnli sahifalarni, balki matnli
189

---

k o ‘rin is h g a eg a h a r q a n d a y h u jia tla r n i, d a s tu r la r , s s e n a riy la r, 
o d d iy m a t n l a r , X M L b elg ili h u jja tla r va b o s h q a la r n i ta h lil qilish 
m u m k i n .
3) g ip e rm a tn la rn i belgilash kodlari bilan ish lash n in g m a ’lu m o t 
p a n e li a n c h a so d d a la sh tira d i. Bu d a s tu r ichiga q u rilg an interfaol 
m a ’l u m o t n o m a g i p e r m a t n l i b e lg ila s h ti lin i n g b a r c h a s t a n d a r t 
loyihalarini va u b ilan b o g 'la n g a n v ositalarni: d isk re p to rlar, atri- 
b u t l a r , iy e ra rx ik s tild a g i o ‘z ig a x o s lik l a r n in g d e k la r a ts iy a l a r i 
(C a s c a d in g Style S h e e t), Java S cript tilining sin ta k tik loyihalarini 
q isqa va lo ‘n d a sh ak ld a tavsiflaydi.
T ajrib ad an m a ’lu m k i, h a tto e n g tajribali, H T M L tilini c h u q u r
b ilad ig an W eb-ustasi h a m b u til stan d artig a kiruvchi y u zlab k o d lar 
va a trib u tla r n i eslab q o lis h g a q o d i r e m a s. M a ’l u m o t l a r p an eli 
d eskriptorni a n iq va ravshan tavsiflab beradi, u n in g atributlari h a m d a
k o ‘rib chiqish d a s tu rin in g tu rli versiyalari b ila n m o s tu sh ish i h aq id a 
m a ’lu m o t beradi.
4 ) Java Script d astu rlash tilid a yozilgan ssenariylardagi yashirin 
x ato larn i aniqlash im k o n in i b erad i. Bu vosita n afaq at hozirgi vaqtda 
w e b -d a s tu rla s h s o h a s id a q o i l a n i l a d i g a n k o ‘p sonli a n a liz a to rla r 
u c h u n q iy in b o 'l m a g a n , s in ta k s is x a t o l a r n i a n i q la s h g a q o d ir . 
K o d la rn i tu z a tis h v aq tid a d a s tu r ichiga q u rilg an n a z o ra t n u qtalari 
va q a d a m - b a q a d a m b a ja rila d ig a n d a s tu r k o 'r s a t m a l a r i h a m d a
o 'z g a ru v c h ila rn in g h o la tin i n a z o r a t qilish m e x a n iz m la rig a ega.
D o i m o s e z ila rli p o t e n s i a l g a eg a b o 'l g a n v iz u a l lo y ih a la s h
ta h r ir la g ic h in in g u s k u n a la ri y a n a b ir v o sita b ila n b o y itild i. Bu 
g ip erm atn li sahifalarni rejalashtirish va yaratish u c h u n m o ija lla n g a n
m axsus d a s tu r ishchi rejim idir. U sahifan i aks ettirish n in g m axsus 
rejimi (L ay o u t Viev) va ikkita u s k u n a k o ‘rin ish id a am alg a oshirilgan 
b o i i b , u la r y o rd a m id a m a k et e le m e n tla rin i ch izish m u m k in .
T a h rirla g ic h n in g oldingi versiyalari vektorli an im atsiy a lash g an
tasvirlar so h asid a b irin c h ila r q a to rid a b o i g a n F lash d astu ri bilan 
j u d a yaxshi o ‘z a ro a lo q a d a b o ‘lishi b ilan ajralib tu rg a n . D a stu rn in g
j o r i y v e r s iy a s ig a a n i m a t s i y a l a s h g a n o b y e k t l a r n i g e n e r a t s i y a
q ilish n in g ikkita asosiy b u y ru g ‘i integratsiya q ilingan. E n d i bevosita 
d a s tu r o y n asid a in terfao l tu g m a yoki «jonli m a tn » y aratish m u m k in . 
B u n g a o ‘x s h a s h o b y e k t l a r n i k i r i t i s h n i n g t e x n i k t o m o n i o ‘ta
s o d d a la s h tir ilg a n va lo y ih a la s h tir is h d a n k o ‘ra k o ‘p r o q a n k e t a -
190

---

Iashtirishga o ‘x s h a b k etad i. F o y d a la n u v c h id a n F la sh -te x n o lo g iy a
sohasida c h u q u r b ilim la r talab q ilin m a y d i, u faqat m u lo q o t o y n asi 
so h a s in i t o 'l d i r i s h i k e ra k . Z a m o n a v iy d a s tu r l a r n in g k o ‘p c h ilig i 
a n im a ts iy a la s h g a n F la s h -g ra fik a n i a n i q a k s e ttira d i. Bu tip d ag i 
o by ek tlar a ’lo d a rajad a m asshtab lan ish i b ilan ajralib turad i va ta r m o q
b o 'y la b u z a tis h d a h a m d isk d a s a q la s h d a j u d a k am resu rs ta la b
qiladi. D a stu rg a kiritilgan yan g ilik larni q is q a c h a san ab o 'ta m iz :
— iyerarxik stildagi o ‘ziga xosliklar ( C S S ) b ilan ishlash vositalari 
sezilarli d a ra ja d a ta k o m illash tirilg an ;
— M a c r o m e d ia firm asi to m o n id a n ishlab chiqilgan Fire w oks 
g ra fik m u h a r r i r i b ila n D r e a m w e a v e r d a s t u r i n i n g in te g ra ts iy a s i 
y a n a d a rivojlantirildi;
— 
yangi Assets (resurslar) p alitrasi y aratild i. U d a s tu rd a b itta 
W E B -tu g u n n in g b ir n c c h a sahifasi t o m o n i d a n birgalikda ishlatila- 
digan turli xildagi m a 'lu m o tla r n in g o m b o r x o n a s i vazifasini bajaradi. 
B ular tasvirlar, a n im a ls iy a ro lik lari, ra n g la r, ssen ariy lar, k u tu b -
x o n a la r va b o s h q a la r b o ‘lishi m u m k in . S a q la n a y o tg a n resu rslarn i 
turli sah ifa la rn in g ta la b q ilin ad ig an s o h a la rid a jo y in i o ‘zgartirish 
(yoki surish) y o ‘li b ila n jo y lash tirish m u m k in .
Site R e p o rt ( О т ч е т о с а й т е ) b u y ru g ‘i loy ih a holati h aq id ag i 
batafsil h is o b o tn i hosil q ilad i. H is o b o t o ‘ziga k o ‘p so n li g ip e r-
b o g ‘lan ish li h u jjatlarn i biriktiradi:
— tah rirlag ich g a versiyalarni va d a stu riy t a ’m in o tn i y a n g ilash n i 
b o sh q arish n i n a z o ra t q ilish nin g y e ta k c h i d a s tu riy vositasi b o ‘lgan 
M icro so ft S o u rc e Safe p ak etli in te g ra ts iy a vositalari q o 's h ilg a n . 
Bu narsa D r e a m w e a v e r tizim in i I n te r n e t u c h u n m u ra k k a b lo y ih a- 
la rn i is h la b c h i q u v c h i j a m o a l a r u c h u n a s o s iy u s k u n a s if a tid a
q o ‘llanilishiga aso s b o i a d i ;
— d a s tu rn in g b u versiyasi W E B D a v b a y o n n o m a s in i toMaqonli 
q o lla b - q u v v a tla y d i. Bu versiyalarni b o s h q a ris h va ta q s im la n g a n
ish n i ta s h k il q ilis h b o ‘y ic h a k e n g a y tir ilg a n im k o n iy a tla r g a ega 
b o 'lg a n klassik b a y o n n o m a sid ir;
— interfeysni s ta n d a rtla s h tiris h va sayqal b erish b o ‘y ic h a k atta 
ish q ilin d i. M a c r o m e d i a firm asi k o ‘p g in a d a s tu r l a r n in g ta s h q i 
k o ‘rinishi n o tu rg ‘u n p alitralarn in g y ag o n a konsepsiyasiga asoslanadi. 
M u h a rrirn in g oxirgi versiyasida p a litra la rn in g k o ‘rinishi s ta n d a r t - 
l a s h t i r i l g a n . U l a r n i n g d e y a r l i h a m m a s i t a r k i b i y m a j m u a v i y
191

---

palitralarga birlashish im k o n iy atig a ega b o ‘ldi. O ldingi versiyalarning 
r o ‘yxatga olishdagi b a ’zi k am ch ilik Jar b a r ta ra f etildi;
— k lav iatu ra k o m b in a tsiy a la ri b ir shakJga keltirildi. U la r w e b - 
d iz a y n u c h u n M a c r o m e d ia firm asi to m o n id a n ish lab ch iq ilg a n , 
b a rc h a d a stu rlash vositalari u c h u n u m u m iy b o l g a n icliki s tan d artg a 
m o slashtirilgan. Ichiga q u rilg an b o sh q aru v tizim i y o rd a m id a tu g m a - 
la rn in g h a r q a n d a y tu zilish in i o ‘zgartirish m u m k in .