Iii-semestr 1-Modul. Bolalar psixologiyasi va psixodiagnostikasi faniga kirish

2. Fanning asosiy kategoriyalari
Bolalar psixologiyasi fanining asosiy kategoriyalari, ya’ni tushunchalari qatoriga quyidagilar kiradi; “yosh”, “bolalik”, “taraqqiyot”, “o’sish”, “deteiuiinizm”, “geteroxronlik’, “tizimlilik”. Albatta, fanning kategoryralari faqat bu tiishunchalar bilan cheklanmaydi. Asosiy kategoriyalar jumlasiga bulaidan tashqari, “taraqqiyotning ijtimoiy vaziyati, “yetakchi faoliyat tipi” va boshqa bir qator tushimchalami kiritish mumkun. Bu tushunchalar psixologiya sc^asidagi ilg’or ta(iqiqotlar natijasida shakillangan va fanga olib kiritilgan. Bolalar psixologiyasi fanini o’rganish ma’lum ma’noda ushbu fanning kategoriyalarini o’zlashtirishdan iborat. Quyida biz bolalar psixologiyasi fanining ayrim asosiy kategoriyalari xusiisida alohida to’:ctalib o’tamiz:
Bolalik - ontogenezninig dastlabki davrlarini belgilash uchun (tug’ilgandan o’smirlildcacha bo’lgan davmi belgilash uchun) qo’llanadigan tushuncha. Yosh davrlarining an’anaviy tasnifiga ko’ra bolalik -- go’daklik (tug’lgandan lyoshgacha), ilk boldik (1 yoshdan 3 yoshgacha), maktabgacha yosh (3 yoshdan 6-7 yoshgacha) va kichik maktab yoshi (6-7 yoshdan 10-11 yoshgacha) davrlami o’z ichiga oladi. BolaUk “ jadal psixik taraqqiyot davridir,
Tsiraqqiyot - narsa уоЙ hodisalarrdng vaqt o’tishi bilan miqdor va sifat jihatdan o’zgarishi natijasida yuqoriroq darajaga ko’tarihshi.
Psixika taraqqiyoti - tug’ilgandan boshlab yosh davrlari o’tishi bilan psixika faoliyatining takomillashishidir. Psixik taraqqiyot bolaning insoniyat tarixi davomida to’plagan bilim va tajribalami o’zlashtirishi hamda shaxs sifatida shakllanib borishi jarayonidan iborat.

Yosh - individ psixik taraqqiyotning aniq vaqt chegarasiga ega bo’lgan bosqichi. Psixik taraqqiyotning har bir bosqichida individda muayyan fiziologik va psixologik o’zgarishlar kuzatiladi. Odatda psixologiyada xronoloj'^k va psixologik yosh ajratiladi. Xronolojpk yosh inson tug’ilgandan boshlab necha yosh yashaganini ifodalaydi. Psixologik

yosh esa inson psixik rivojlanishi dajajasini aks ettinib, ko’pincha aqliy yosh deb ataladi. Aqliy yosh turli yosh^gi odamlar uehun mo’ljallangan maxsus test topshiriqlari orqali aniqlanadi. Aqliy yoshning xronologik yoshga nisbati bola psixik taraqqiyotining o’ziga xos ko’rsatkichi - intelUjctual rivojlanisJi koeffisientini hosil qiladi, bu koeffitsient ingjiz tilidan IQ harflari orqali belgilanadi.
3. Bolalar psixologiyasi faniniiig boshqa fanlar bilan aloqasi Falsafa va bolalar psixologiyasi. Falsafa - tabiat, jamiyat va inson
taraqqiyotining eng ximmniy qonunlari haqidagi fan. Falsafa qonunlari boshqa fanlaming, shu jumladan, bolalar psixologiyasi fanining qonmilari bo’lib hisoblanadi. Mafialan, falsafa qonunlari orasida dialektika ta’limotining uch qonuni - qarama qarshiliklar birhgi va kurasbi, miqdor o’zgarishlarining sifat o’zgarishlaiiga o’tishi, inkomi inkor etish qonunlari asosiy o’rinni egallaydi. Bola taraqqiyoti ham qarania-qarshiliklar birligi va kuraslii, ya’ni mavjud ehtiyojlar bilan bolan'ing real imkoniyatlari o’rtasidagi kurash natijasidir. Falsafa qonuidari bolalar psixologiyasi fani uchun metodologik asos bo’lib xizmiit qiladi.
Nima uchun? Nima uchun?