Iii qism. Musiqa asarlari tahlili 1-mavzu. Musiqiy shakl va uning umumiy asoslari

2. Operaning kelib chiqishi. San’at asari sifatida opera birinchi bor XVII asr boshlarida Italiyada shakllangan. Operaning kelib chiqishi va rivojlanishi Yevropa musiqasida gomofon uslubning asta-sekin mustahkamlanishi bilan bog‘liq. Unda kuyning jо‘rlikdagi hissiy ifodaviyligi asosga aylandi.
XVII va XVIII asr opera musiqasida jiddiy opera (Italiyada – “opera-seria”, Fransiyada– “grand-opera”) va hajviy opera (Italiyada – “opera-buf­f”, Fransiyada– “opera-komik”) tarzida bо‘linish mavjud.
Opera turlari. Opera asari tuzilishining ikki asosiy turi ma’lum:
1) yopiq nomerlar tizimiga asoslangan operalar;
2) uzluksiz о‘tuvchan rivojlanishga asoslangan operalar.
Kо‘pincha bu ikki tamoyilni birlashtirish hollari, ba’zida ulardan birining ustunligi bilan kuzatiladi.
Kо‘pincha, nomerli strukturali operada alohida nomerlarning yakuniy lavhalari, ularning yakunlovchi xarakteriga qaramay, harakatning tо‘xtashiga olib kelmaydi, zero garmoniya va faktura vositalari bilan kompozitor gо‘yo kutilayotgan tanaffusni bartaraf etadi va harakatning bevosita davom etishiga erishadi.
Va aksincha, rechitativ tuzilishli operada va о‘tuvchan rivojlanishli turdagi operada yirik, mazmun va shakliga kо‘ra mustaqil, operaning qolgan musiqasidan anchagina aniq ajratilgan nomerlar bо‘lishi mumkin.
Opera – qurilgan mavzuiyligi xarakteriga va uni rivojlantirish usullariga kо‘ra ikki asosiy turga bо‘linadi:

1. 
   bayonning qо‘shiq-kuyli tuzilishi ustuvorlik qiladigan operalar (kо‘pincha nomerli struktura bilan bog‘liq);
   

2) bayonning rechitativ tuzilishi ustuvorlik qiladigan operalar (odatda, о‘tuvchan harakatli operaga mos keladi).
Rechitativning u yoki bu kо‘rinishi operaning u yoki bu turiga taalluqli emas.Bayonning rechitativ turi uchun kuy suratini yaratish va unda aksentlarni (urg‘ularni) matnning nutqiy talaffuz qonunlariga muvofiq joylashtirishga intilish xarakterli.
Opera rechitativining asosiy turlari:

•