Iii-kurs V- semestr

Nazorat savollari

1. 
   Statistika tushunchasi nima?
   
2. 
   Onalik va bolalik sog’lig’ini muhofaza qilish statistika tendensiya masalalari nima?
   
3. 
   Onalik va bolalikni himoya qilish masalalari nima?
   
4. 
   Onalik va bolalikni muhofaza qilish tizimini islohatlari qanday?
   
5. 
   Onalik va bolalikni muhofaza qilishning kelajakda rivojlanishi qanday?
   
6. 
   Onalar sog’lig’ini muhofaza qilishga tegishli bo’lgan ko’rsatkichlar dinamikasini sanab bering?
   
7. 
   Fanga taalluqli qanday dasturlarni bilasiz?
   
8. 
   “Sog’lom avlod” deganda nimani tushunasiz?
   

Mavzu № 6 Onalikda hamshiralik parvarishida etika va nazariyasi
O’quvchi bilishi kerak:

1. Onalikda hamshiralik parvarishiga bog’liq bo’lgan reproduktiv tibbiyotning rivojlanishi va etik muammolarni tushunish.

2. Onalikda hamshiralik parvarishidagi etik muammolar yechimi modelini tushunish.
3. Onalikda hamshiralik parvarishida qo’llaniladigan nazariyani tushunish.
Ma’ruza mazmuni.

1. 
   Onalikda hamshiralik parvarishi etikasi.
   

Hamshira shunday shaxski, u komponent litsenziyasiga ega bo’lib, hamshiralik parvarishini amalga oshiradi. Hamshiralik parvarishi ko’rsatayotganda tibbiyot hamshirasi etikaga rioya qilishi kerak. Tibbiyot hamshirasi jamiyatda o’rnatilgan ahloqiy-etik normalarga amal qilib faoliyat ko’rsatishi kerak.
Hamshiralik ishi etikasi hamshiralik ishi asoslari fanida o’rganiladi, onalikdagi hamshiralik parvarishi inson hayoti bilan bog’liq bo’lgani uchun, hamshiralik parvarishi etikasi bioetika nuqtai nazarida ko’rib chiqiladi.
1) Bioetik muammolar (reproduktiv tibbiyotning rivojlanishi va etika)
- Bioetika nima?
Tibbiyot rivojlanishi bilan "bioetika" tushunchasiga ko’p ahamiyat berilmoqda.
Bioetika - bu insoniy qadriyatlar va tibbiy amaliyot kesishganda yuzaga keladigan bilim va muammolardir.
Inson hayoti shunday muammo tug’diradiki, uni demokratik ravishda yechib bo’lmaydi. Bioetika insoniyatni omon qolishi muammolarini ko’rib chiqadi. Bioetikaning asosiy tamoyili - "butun insoniyatning hayotini qanday saqlab qolish mumkin".
Insoniyat hayotini saqlab qolish uchun tibbiyotda bioetika fani paydo bo’ldi. Onalikda hamshiralik parvarishida bioetikaning quyidagi masalalari o’rganiladi:
1) Homiladorlikni sun'iy to’xtatish
2) Ekstrakorporal urug’lantirish
3) Surrogat onalik (Yaponiyada ta'qiqlangan)
4) Homilani tashhislash
5) Sun'iy urug’lanish
6) Tug’ruqda tibbiy aralashuvlar
- Inson hayotining boshlanishi chegarasi (insoning paydo bo’lishi):
1. JSST: homila 12 haftaligidan boshlab inson hisoblanadi (homilani o’lik tug’ilganligi 12 haftaligidan belgilanadi);
2. Islomda: urug’lanishdan keyingi 40 chi kundan boshlab (Xadis);
3. Jinoiy kodeks (O’zbekiston): tug’ruq vaqtida bolaning biron bir qismi ko’rinishidan boshlab;
4. Fuqarolik kodeksi (Yaponiya): urug’lanishi bilan boshlanadi;
5. Jinoiy kodeks (Yaponiya): tug’ruqda homila boshi ko’ringach.
Inson hayotini boshlanishi har bir davlatda har xil baholanadi shuning uchun hayot boshlanishining aniq chegarasi aniqlanmagan.
- Etika kelib chiqishiga sabab:
A ) Tibbiyot va texnologiya sohasining jadal sur'atlarda rivojlanib ketishi.Masalan: - komada yotgan bemorni hayotini saqlab qolish
- homilani tashhislash (Nuqsonli homilani abort qildirishdagi ikkilanish)
- inson qo’llari bilan naslni davom ettirishi (ekstrakorporal urug’lantirish)
B ) Zamonaviy fan "qadriyatlarni qabul qilmaslikni" targ’ib qiladi.
- tibbiyot va amaliy davolash ikki xil narsa.
C ) Hayotga tegishli bo’lgan 2 xil tushunchaning ziddiyatlari
- hayot xudo tarafdan beriladi: -tabiat kuchi - hayot san'ati - diniy yondoshish
- hayot sifati: insoniyatning farovonligi - inson ishini sun'iy yaratish
-tibbiy yondoshuv - inson farovonligi - cheksiz istagi
Inson istaklarini qoniqtirish tibbiyot yondoshuvi hisoblanadimi? Yo’q, tibbiyot
chegaralarini aniqlash maqsadida biotibbiy etika kirib keldi. Bu esa tibbiy yondoshuv.
V ) Bioetikaning kelib chiqishi.
Yashash huquqi - asosiy insoniy huquq. Har bir inson absolyut ravishda qadr-qimmatga va yashash huquqiga egadir. Bu huquqlar hayot qoidasi hisoblanadi.
G ) Bioetika va hamko’rlik
- Aniq va samarali bilim va ko’nikmalarni qo’llash
- har bir insonga individual yondoshuv

• 
  Aniqlik - mijoz o’zining kasalligi va davolash usullari haqida to’liq ma'lumotga ega bo’lishi kerak;
  
• 
  Erkinlik - mustaqil ravishda (davolanayotgan ob’yekt) yashash yoki o’limni tanlash huquqiga ega;
  
• 
  Haqgo’ylik - shifokorlar mijozlarga to’g’ri ma'lumot berishlari kerak va yolg’on gapirmasligi shart;
  
• 
  Mehribonlik - har qanday sharoitda ham bemorga g’amho’rlik qilish xushmuomalalik .
  

Parvarish ko’rsatilganda yuqoridagi 4 ta tushunchaga amal qilinmasa, to’liq parvarishga erishib bo’lmaydi.
D ) Habardor rozilikning muhimligi.
- Habardor rozilik tarixi.
- Hamshiralik parvarishi rolida habardor rozilikning muhimligi.
Homiladorlik parvarishda bioetika va etika sohasi butun insoniyat uchun tegishlidir (har bir inson o’zi mustaqil qaror qabul qilishi kerak.)
Bioetika sohasi va hamshiralik etikasi har bir insonga tegishli.Shifokor bemorga davolash haqidagi to’g’ri va tushunarli ma'lumotni beradi.Hamshira parvarishining roli -mijozga to’g’ri qaror qabul qilish uchun yordam berish.Qarorni mijoz o’zi qabul qilishi kerak; (inson xayoti qadriyatlar tizimiga bog’liq) o’zini anglash huquqi tamoyillari.

2.