Iii-bob. Shaxs og‘ishgan xulqining mexanizmlari tayanch tushunchalar

K.Rodjersning shaxs nazariyasi. K.Rodjersning shaxs nazariyasi boshqa psixologlardan keskin farq qiladi. Rodjers shaxs nazariyasini uchta prinsip bo‘yicha yoritdi:

1. 
   inson xulq-atvorini ob’ektiv kuzatishlar orqali tushunish mumkin, shaxs esa sub’ektiv idroki va voqelikni bilishi orqali baholaydi;
   

2) inson o‘z taqdirini o‘zi belgilaydi, tanlov va qaror qabul qilishda erkin;
3) inson o‘z tabiatiga ko‘ra mehribon va o‘zini o‘zi kamol toptirishga intiluvchan.
Men tuzilmasida har xil qadriyatlar kiradi:
1) bilvosita organizmda kechadi (“Men o‘z ota-onamni inson sifatida idrok etaman”) va
2) boshqalarda introetsirlovchilar xususiy, bilvosita idrok etishga sabab bo‘ladi (“Men o‘z xulq-atvorimni qoniqmagan holda idrok etaman”).
“Men konsepsiya”si xarakterlovchi jihatlari:

1. 
   Barcha shaxs xususiyatlari “Men konsepsiya”da o‘z aksini topadi (jismoniy, sotsial, jinsiy, tuyg‘u va emotsiya, tab va psixologik qirralar va boshqalar);
   
2. 
   “Men konsepsiya”ning qismlari o‘rtasida tuzilmaviy va tiplar bo‘yicha bog‘lanish mavjud;
   
3. 
   kongruentlik-nokongruentlik, ya’ni “Men konsepsiya” insonning real kechinmalarini muvofiq/nomuvofiqligidir.
   
4. 
   Himoya yoki kuch “Men konsepsiya”ning mos emasligini ifodalaydi;
   
5. 
   Zo‘riqshlar, ya’ni himoya pozitsiyasida qayd etish oqibatidagi holat;
   
6. 
   O‘zini o‘zi hurmatlash darajasi yoki barcha xususiyatlari bo‘yicha o‘zini qabul qilish;
   
7. 
   Faol tushuvchi axborotlardan kelib chiqib o‘zini baholash qobiliyati.
   

Shaxs markazlashgan psixoterapiyaning asosiy prinsipi:

1. 
   Mijoz haqidagi faqat faol axborotlardan foydalaniladi;
   
2. 
   Psixoanalizning zarur atributlari inkor etiladi, ular empatiyani yaqinlashuvi va o‘rnatilishiga xalaqit beradi. O‘zaro ta’sirlashuv “yuzma yuz” amalga oshiriladi;
   
3. 
   Talqin, baholash va maslahatlar mavjud emas;
   
4. 
   Mijozga shartsiz ijobiy munosabatdan tashqari salbiy emotsiyaga yo‘l qo‘yiladi;
   
5. 
   Mijoz terapevtdan mustaqil, avtonom;
   
6. 
   Natijalar ongning kengaytirishga xizmat qiladi.
   
7. 
   Psixoterapiyada qadriyat va ideallarning muhimligi qayd etiladi.