Iii-боб фармацевтик таҳлилда математик статистика усулининг қЎлланилиши

Олинган қийматларнинг қайтарувчанлиги. Таҳлил натижаларининг қайтарувчанлиги тасодифий хатоликлар ўлчами бўлиб, уни қуйидаги мақсадларда аниқланади:
1. Таҳлил усулларининг қайтарувчанлигини аниқлаш орқали, уларни бу кўрсаткич бўйича солиштириш мумкин.
2. Қайтарувчанлик аналитикнинг бажарган ишини назорат қилиш имконини берди. Олинган натижаларнинг қайтарувчанлигига қараб, таҳлил тўғри бажарилган дейиш мумкин.
3. Қайтарувчанликни баҳолаш Q-тест асосида амалга оширилиб, олинган қийматлардан ўртача арифметик қийматни аниқлаш учун фойдаланиш мумкин ёки мумкин эмаслигини ҳал этилади.
4. Q -тест қайтарувчанликни аниқлаш билан боғлиқ бўлиб, бу орқали ўртача қийматнинг ишончлилик чегаралари ҳисобланади.
Таҳлил натижасида қуйидаги қийматлар олинган бўлсин:
Х₁=40,12%; Х₂=40,15%; Х₃=40,55%.
Дастлабки икки қийматнинг бир-бирига яқинлиги, учинчи қийматнинг тўғрилигига шубҳа туғдириши мумкин.
Q-тестни ҳисоблаш эса бунинг аксилигини ва учинчи қийматни ташлаб юбориш керак эмаслигини кўрсатади:
Q₁= = Q₂=
Q_{назарий} Р=0,95 бўлганда 0,98 га тенг ва бу олинган учинчи қийматнинг ҳам ишонарли эканлигини кўрсатади.
Айтайлик, аналитик Q-тест натижасида чиқарилган хулосага қониқмай, яна иккита таҳлил ўтқазган ва қуйидаги қийматларни олган бўлсин:
Х₄=40,20; Х₅=40,28.
Учта қиймат асосида олинган ўртача арифметик натижа

Кейинги икки таҳлил қийматларининг ўртача арифметик натижага яқинлиги, учинчи қийматнинг ишонарлилигини, Q-тест асосида қилинган хулосанинг тўғрилигини ва кейинги икки таҳлилни бажариш шарт эмаслигини кўрсатади.
3.1 Таҳлилнинг тўғрилиги, ишончлилик чегаралари
Таҳлилнинг тўғрилигини баҳолаш унинг қайтарувчанлигини баҳолашга нисбатан мураккаброқ бўлиб, амалда аналитик усулларнинг тўғрилигини баҳолаш учун кўпчилик ҳолларда таркиби юқори даражада аниқ бўлган стандарт намуналардан фойдаланилади. Бунда стандарт намуна текширилувчи намуна билан кетма-кет, бир хил усул билан таҳлил қилиниб, таҳлилнинг тўғрилиги аниқланади. Лекин амалда текширилувчи намуналар таркибига кўра стандарт намунадан фарқ қилиб, бу таҳлилнинг тўғрилигига таъсир қилади. Шунинг учун таҳлилнинг тўғрилигини унинг қайтарувчанлиги орқали баҳолаш мақсадга мувофиқ.