|
I.BOB
1.1. Invertor haqida umumiy ma’lumot
Invertor(lotincha: inverto — agʻdaraman, oʻzgartiraman) — elektrotexnikada — oʻzgarmas elektr tokini bir yoki koʻp fazali oʻzgaruvchan tokka oʻzgartiruvchi boshqariladigan elektr ventilli qurilma. Bogʻlik, (mustaqilmas) va mustaqil xillari bor. Bogʻliq invertorda tok chastotasi elektr tarmogʻining tok chastotasi bilan aniqlanadi; musta-qil invertorda tok chastotasi invertor bilan nagruzkaning elektr zanjirlarini boshqarish rejimlari va parametrlariga bogliq buladi. Invertor yuqori voltli oʻzgarmas tok elektr uzatish liniyalarida, induksion pechlarda, elektr bilan tortish qurilmalari va b.da qoʻllaniladi; 2)radiotexnikada — radioqurilma kirishidagi elektr signalining amplitudasi, qutbliligi va fazasi chiqishidagi shu parametrlarga Karaganda teskari oʻzgaradigan elektr zanjiri yoki elektron qurilma; 3) qisoblash texnikasida — elementar mantiqiy operatsiya — "yoʻq"ni aniqlaydigan elektron qurilma. Potensial va impulsli xillari bor. Potensial invertor qurilma kirishida kuchlanish sathi yuqori boʻlganda chiqishida past boʻlishini taʼminlaydi va aksincha. Impulsli invertor impulsli signallarni oʻzgartirib beradi. Analog hisoblash mashinalarida invertor kirish signali qutbliligini teskari qutblikka oʻzgartirib beradi.
1.2 Uch fazali invertor
Sanoatda, ayniqsa, yuqori xavfli toifadagi xonalarda ishlaganda, elektr asboblari odatda 36 V 400 Gts yoki 42 V 200 Gts uch fazali tarmoqdan quvvatlanadi. Taklif etilayotgan invertor faqat bitta fazali tarmoq 36 V 50 Gts mavjud bo'lgan joylarda bunday elektr asbobdan foydalanishga imkon beradi. Haddan tashqari oqim holatida qurilmaning himoya o'chirilishini ta'minlaydi. Inverter sxemasi rasmda ko'rsatilgan. Uning chiqish kuchlanishi 3×42 V, chastotasi 200 Gts. Tok avtonom invertori to‘liq bo'lmagan boshqariluvchi yarimo‘tkazgich-larda bajarilishi mumkin (1.2.1- a rasm). TAI yuklanishga parallel ulangan kondensator C ning vazifasi, bir juft tiristor ulangan holatda bo’lganida ikkinchi juft tiristorning o'chiq holda bo‘lishi uchun ularga boshqariluvchanlik xususiyatlarini tikianish davri oralig'ida manfiy kuchlanish bilan to'siq hosil qilishdan iboratdir. Manbadan chiqayotgan tokning pulsatsiyasini kamaytirish maqsadida TAIning kirish qismiga yetarli darajada induktivlikka ega bo‘lgan reaktor ulanadi. Agar kondensatorni ham yuklanishning bir qismi deb qaraydigan bo'lsak, yuklanish tokining shakli to‘g‘ri burchakli shaklda bo‘ladi (1.2.1- b rasm). Yuklanishdagi kuchlanish shakli yuklanishning xarakteriga bog‘liqdir. Invertorning kirish qismidagi kuchlanishning manfiy ishorali qismi vaqt oralig'ida tiristorlarning yopiq holatiga to‘g‘ri keladi.
1.2.1-rasm. Bir fazali TAIning sxemasi (a) va uning kuchlanish va tok diagrammasi
Hozirda kichik va o‘rta quvvatli kuch tiristorlarning to’liq boshqariluvchi turlari yaratilganligi sababli ularni ochish hamda yopish amallarini avtonom invertorlarning boshqaruv tizimlarida bajariladi va bu esa ularning kuch sxemalarini yanada soddalashtirishga hamda avtonom invertorlarning ishonchli ishlash darajasini orttiradi.
1.2.1-rasmda tasvirlangan avtonom invertorning uch fazali ko'prik sxemali eng sodda sxemalaridan biri bo’lib, parallel tok avtonom invertori deb yuritiladi.
1.2.2-rasm. Parallel tok avtonom invertorining sxemasi.
Kondensator C1, C2, C3 lar asinxron motor fazalariga parallel ulanib, kommutatsi-ya funksiyasini bajarish bilan bir qatorda motor iste'mol qilayotgan reaktiv quvvat o'rnini to’ldirish vazifasini ham bajaradi. Bunday invertorlarning yuklanish momenti deyarli o‘zgarmaydigan va chastota rostlash diapazoni uncha katta bo’lmagan asinxron elektr yuritmalarda qo’llaniladi. Bu invertorning eng katta kamchiligi chastotaning kichik qiymatlarida (10 Hz va undan kichik) kondensatorlarning sig’imi juda katta qiymatga ega bo‘lishi zarurligidir. Bundan tashqari asinxron motorga kondensatorlarning parallel ulanishi elektr yuritmada yo‘qotishi qiyin bo'ladigan avtotebranishlarning paydo bo'lishiga olib keladi. Bu sxemaning takomillashgan varianti kondensatorlar asinxron motor, stator chulg'amidan Dl—D6 diodlar orqali ajratilgan (1.2.3- rasm).
1.2.3-rasm. Kondensatorlar diodlar yordamida ajratligan tok avtonom invertorining sxemasi.
Kondensatorlar orqali kommutatsiya vaqtidagina tok o‘tib, boshqa paytda ulardan tok o‘tmaydi. Bu esa kondensator sig‘imlarining chastota o‘zgarishidan qat’iy nazar anchagina kamaytirish imkonini beradi. Ammo kommutatsiya jarayonida asinxron motorning stator chulg‘amidagi yig‘ilgan energiyaning kondesatorlariga uzatilishi, kondensatorlarda kuchlanishning o‘sishiga olib keladi. Shuning uchun kondensatorlaming sig‘imini shunday tanlashi kerakki, bir tomondan bu kuchlanish o'sishini ruxsat etilgan qiymatidan ortmasligi, ikkinchidan esa kondensatorlarning qayta zaryadlash jarayoni uzayib ketmasligi kerak.
Uch fazali invertorlarning ko'lami juda katta va ba'zi hollarda ularsiz qilish mumkin emas. O'zgartirilgan zamonaviy uch fazali inverter qurilmalaridan foydalanilganda dvigatelni boshqarish ancha samarali bo'ladi. Ular bir va uch fazali asenkron motorlar, kollektor birliklari, shuningdek, uch fazali shahar motorlari bilan umumiy sxemaga kiritilgan.
Har xil turdagi dvigatellarni boshqarish uchun tegishli dasturiy ta'minot tomonidan qo'llab-quvvatlanadigan o'z rejimlari qo'llaniladi. Bu o'rashlarida 1 dan 3 fazagacha bo'lgan deyarli har qanday motorlarni ulash imkonini beradi. Istisno sifatida ikkita mustaqil sariq bilan jihozlangan bipolyar ikki fazali step motorlari1ning dizaynini qayd etishimiz mumkin.
Bunday inverterning tarkibiy qismlariga asosiy boshqaruv paneli, quvvat kirish va chiqishlari, shuningdek, kerakli ma'lumotlarni kiritish va displey yoki taxtada joriy o'qishlarni ko'rsatish uchun interfeys mavjud. Ko'pincha boshqaruv kompyuter yordamida amalga oshiriladi. Inverter taxtaga o'rnatilgan maxsus ulagich orqali ulanadi.
Zamonaviy boshqaruv invertorlarida demo rejimi taqdim etiladi, unda ishga tushirish va to'xtatish, tezlikni o'zgartirish va orqaga qaytishning asosiy funktsiyalarini namoyish qilish navbat bilan boshlanadi. Funktsiyalarni almashtirish uchun doskada 4 ta tugma mavjud..
Do'stlaringiz bilan baham: |
