Iii бўлим. Автотранспорт воситаларини хавфсиз бошқариш ва ҳаракат хавфсизлиги асослари

T
пт
– тормоз кучини ошира бориш 
вақти). Кейин тахминан доимий бўлиб 
J
уст
га тенг бўлади (
J
уст
вақти, ED қисм). 
T
пт
даврининг давомийлиги транспорт воситаси 
массаси ва йўл қопламаси ҳолати ҳамда турига боғлиқ бўлади. 
Автомобиль массаси ва йўл билан шина орасидаги тишланиш 
коэффициенти қанча кўп бўлса, 
T
пт
вақти шунча кўп бўлади. Бу 

---

436 
вақт қиймати 0,1-0,6 сек атрофида бўлади. Автомобиль эса 
S
пт
– 
масофага силжийди ва унинг тезлиги бир мунча камаяди. 
Доимий секинлашув билан ҳаракатланганда (
T
уст
вақти DE 
қисм) автомобиль тезлиги ҳар бир сонияда бир хил миқдорда камая 
боради. Тормозланиш охирида у нолга тушади (Е нуқта) ва 
автомобиль 
S
уст
масофасини босиб ўтиб тўхтайди. Ҳайдовчи тормоз 
тепкисидан оёғини олади ва тормозланишдан бўшатиш бўлади (
T
от
– тормозланишдан бўшатиш вақти EF қисми). 
Агар барча ғилдиракларда тормоз кучи энг катта қийматга 
эришса (йўл билан шина орасидаги тишланиш кучи) бир хилда 
секинлашув қуйидагича аниқланади: 
J
уст
 = Y q. 
 
Аммо тормозлашда инерция кучи таъсирида олдинги кўприк 
юкланади, орқа кўприк аксинча юксизланади. Шунинг учун 
олдинги ғилдирак реакцияси 
R
z1
кўпаяди ва орқа ғилдиракники 
R
z2
камаяди. Шунга кўра, тишлашиш кучи ҳам тегишли миқдорда 
камаяди.
Кўпчилик автомобилларда тишлашиш кучидан тўла ва бир 
вақтда фойдаланиш жуда кам кузатилади, амалдаги секинлашув 
мумкин бўлганидан кам бўлади. Секинлашув камайишини ҳисобга 
олиш учун.