Ii mavzu. Korxona – mustaqil xo’jalik yurituvchi bozor sub’ekti

Qisqacha xulosalar

O’zbekiston Respublikasining milliy iqtisodiyoti ijtimoiy mehnat taqsimoti natijasida yuzaga kelgan hamda umumiqtisodiy qonun va qonuniyatlar asosida rivojlanib bormoqda. Bugungi kunda iqtisodiyotimiz bozor munosabatlariga o’tishning o’ziga xos yo’lidan bormoqda. Prezidentimizning beshta tamoyili asos qilib olingan bu model hozirda jahon mamlakatlari tomonidan ham tan olindi.

O’zbekiston Respublikasi milliy iqtisodiyotining muhim sub’ekti korxona - iqtisodiyotning birlamchi bo’g’ini bo’lib, inson hayot faoliyati uchun zarur bo’lgan moddiy boyliklarni ishlab chiqarishda bevosita qatnashadi.
Har bir korxona ishlab chiqarish omillaridan foydalanish, ularni iste’mol uchun tayyor mahsulot (ish, xizmat) holiga keltirish yo’li bilan mamlakat iqtisodiyotiga o’z hissasini qo’shadi.
Bozor iqtisodiyotining rivojlanish sharoitlarida mulkdorlar sinfining vujudga kelishi va korxonalarning yangi tashkiliy-huquqiy shakllarini tashkil qilish imkonini beruvchi huquqiy hujjatlar yaratildi.
Korxonalarning har biri boshqasidan o’ziga xos xususiyatlariga ko’ra farqlanadi. Shu sababli ishlab chiqarish va mehnatni tashkil etish, rejalashtirish, boshqarish hamda ishlab chiqarish tuzilmasini yaratish uchun korxonalar tasnifini bilish zarur.
Istalgan bir sanoat korxonasi ko’plab bo’g’inlardan iborat bo’lib, ularning tarkibi va tuzilishi hamda o’zaro munosabatlarini tuzilma sifatida ko’rib chiqish mumkin. Korxonalar tuzilmasini o’rganish ularning sanoat majmuasida tutgan o’rni, roli va ahamiyatini aniqlash imkonini beradi.
O’z navbatida ishlab chiqarish tuzilmasini loyihalashtirishda uning shaklanishiga ta’sir ko’rsatuvchi omillarni inobatga olish muhimdir. Korxona tuzilmasini belgilab beruvchi omillar tahlili ularni mukammallashtirish bo’yicha muayyan chora-tadbirlar ishlab chiqish imkonini yaratadi.
Tayanch iboralar
Korxonaning belgilari, nizom jamg’armasi, nizom, korxona, ma’muriy-buyruqbozlik tizimi, tuzilmaviy bo’linmalar, ishlab-chiqarish va texnika munosabatlarida korxona, ijtimoiy munosabatlarda korxona, tashkiliy-huquqiy munosabatlar va moliyaviy-iqtisodiy munosabatlarda korxona, korxonaning o’ziga xos bo’lgan xususiyatlari, korxonalar faoliyatining asosiy yo’nalishlari, korxonalar faoliyati vazifalari, korxonalar funktsiyalari, mikrofirmalar, kichik korxona, ixtisoslashuv darajasi, ishlab chiqarish jarayonini tashkil etish usullari, xususiylashtirish va davlat tasarrufidan chiqarish, kommandit o’rtoqligi, mas’uliyati cheklangan jamiyat, kontsern, konsortsium, xo’jalik assotsiatsiyasi, korporatsiyalar, sindikat, trestlar, xoldinglar, tuzilma.