Ii-bob. O’zbekiston respublikasi “qizil kitob”i o’simliklar bo’limining solishtirma taxlili

O’simlik soni va arealining o’zgarish sabablari. Ola jinsli yerlarda o’sishi va u o’sgan yerlarda chorva mollarining boqilishi uning kamayishiga sabab bo’lmoqda. Muhofaza choralari. Maxsus muhofaza tadbirlari ishlab chiqilmagan. CHorva mollarini boqishni (ayniqsa o’simlikning urug’i yetilgan davrda) cheklash lozim.
3.2. O’ZBEKISTON XUDUDIDA TARQALGAN NOYOB O’SIMLIKLARNI MUHOFAZA QILISH CHORA-TADBIRLARI

Respublikamiz hududidagi tabiiy landshaftlarni saqlab qolish muammosi dolzarb masalalar qatoridan o’rin olgan. Respublikamizdagi barcha ekosistemalar bir necha asrlardan beri davom etib kelayotgan antropogen omillar yig’indisining ta’siri ostida qolib kelmoqda. Ilgari aholi sonining nisbatan kamligi va tabiatdan foydalanishning mahalliy uslublari ekologik muvozanatni birmuncha saqlab kelgan. Biroq keyingi bir necha o’n yilliklar davomida kishilarning tabiatga ta’siri bir necha barobar ortdi. CHorva mollarini betizim o’tlatilishi tog’ va balantog’dagi o’tloqlarning tarkibini bir xillashib borishiga, chorma mollari yemaydigan begona o’tlarning ko’payib ketishiga olib keldi. Kamyob va yo’qolib borayotgan turlari va ularni muhofaza qilish maqsadida ushbu turkumning ayrim turlarini O’zbekiston Respublikasi ―Qizil Kitobi‖ga kirish va Respublikamizdagi Qo’riqxona va milliy bog’larda saqlab qolish choralari ishlab chiqilmoqda.

O’zbekiston Respublikasida 4500 dan ortiq o’simlik turlari va 2000 dan ortiq zamburug’ turlari uchraydi. Shulardan 400 ortiq tur muxofazaga muxtoj hisoblanadi ya’ni respublika florasining 10-12% ni asrab-avvaylash lozim. Ushbu o’simliklar ichida tibbiyot, chorvachilik va odamlar tomonidan estetika uchun ishlatilishi o’simliklarni tarqalishi va rivojlanishi uchun katta zarba bo’lmoqda. Masalan ―Qizil kitob‖ ga kiritilgan o’simliklarni bilmagan holda tibbiyot maqsadlari uchun terib olinishi, tog’larda o’sib rivojlanib borayotgan lola turlarini sayrga yoki sayoxatga chiqqan insonlar tomonidan ko’p miqdorda uzib tushatilishi, ayniqsa, noyob o’simlik o’suvchi mintaqalarda chorvachilik bilan shug’ullanish o’simliklar soni va turlar tarkibini kundan-kunga qisqartirib bormoqda. Mazkur bitiruv malakaviy ishida 5 ta oila tanlab olindi va bu oilaga kiruvchi ba’zi o’simliklarni noyoblashib borish sabablari o’rganildi.

Olingan natijalarga ko’ra, tanlangan o’simliklarni noyoblashib borish sabablarini quyidagicha keltirish mumkin.

1-jadval

Burchoqdoshlar oilasi vakillarini muhofaza qilish choralari va arelni qisqarish sabablari.

№

O’simlik nomi