Ii-bob. O’zbekiston respublikasi “qizil kitob”i o’simliklar bo’limining solishtirma taxlili

MUNDARIJA


Kirish


I-Bob. Adabiyotlar taxlili

1.1. Qizil kitobga kiritilgan ba’zi oilalar biologiyasi

1.2. O’simliklarga ta’sir qiluvchi ekologik omillar

II-Bob. O’zbekiston respublikasi “qizil kitob”i o’simliklar bo’limining


solishtirma taxlili (1984, 1998 va 2006 yilgi nashrlar asosida)

2.1. Taksonomik taxlil

2.2. Hayotiy shakllar bo’yicha

III-Bob. O’zbekiston florasidagi noyob va endemik turlar haqida ma’lumotlar
3.1. Qizil kitobga kiritilgan noyob o’simliklar va ularni xususiyatlari

3.2. O’zbekiston xududida tarqalgan noyob o’simliklarni muxofaza qilish

chora-tadbirlari

Xulosalar


Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

KIRISH

Mavzuning dolzarbligi; Tabiat o’zining go’zalligi bilan o’ziga insoniyatni jalb etadi. Har bir kishini maftunkor tog’larni qoplab turgan doimiy muzlar, ulardagi xushbo’y gullar, dorivor o’simliklar, hayvon turlari, toza havo sho’x sharsharalari, muz cho’qqilari, qoyalari bilan rom etadi. Bularning hammasidan zavq olish kerak, har bir narsaning o’z qadriga yetish, tabiatdagi mo’’jazgina bir jonli mavjudotni ham asray-avaylash lozim.

Ma’lumotlarga qaraganda, Yer yuzida hayvonot va o’simlik turlarining yo’qolib ketishga ikkita sabab bor bo’lib, ulardan birinchisi – bu tabiiy sharoitning o’zgarishi (tabiiy sabab) natijasida bo’lsa, ikkinchisi esa – (antropogen) inson xarakatlari natijasidir. Dunyoda umumiy qushlar va hayvonlarning to’rtdan bir qismi tabiiy sabablar natijasida yo’qolgan bo’lsa, to’rtdan uch qismi esa inson ta’sirida yo’qolganligi aniqlangan. Bunday raqamlarni yana ko’plab keltirish mumkin, afsuski, ularning deyarli barchasi insoniyatning bilib-bilmay tabiatga nisbatan olib borayotgan beayov qilmishlarini ko’rsatib beradi. Aslini olganda, bu raqamlar aynan bo’lmasa-da, ko’pchiligimizga ma’lum, bu raqamlar oqibatida yuzaga keladigan fojealar ham ma’lum. Yer kurrasida hozirgi vaqtda 670 ming (shundan 500 mingi gulli o’simliklar) o’simlik va 1,5 million hayvon turlari mavjud bo’lib, ularning 93 % uchun quruqlik va 7% i uchun suv yashash muhiti hisoblanadi.

Mamlakatimiz o’z mustaqilligini qo’lga kiritgandan so’ng atrof-muhitni va undagi o’simlik va hayvonot dunyosini himoya qilish bo’yicha katta ishlar amalga oshirildi. Bu sohada 1992 yil 9-dekabrda ―Tabiatni muhofaza qilish‖ to’g’risida, 1993 yil 7-mayda ―Alohida muhofaza qilinadigan maydonlar‖ to’g’risida, 1997 yil 26-dekabrda ―O’simlik dunyosini muhofaza qilish va undan foydalanish‖ to’g’risida qonunlar qabul qilinganligi buning yaqqol misolidir [O’zbekiston Respublikasining ―Normativ - huquqiy xujjatlar to’g’risida‖gi O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to’plami, 2012].

Ma’lumki, o’simliklar xalq xo’jaligining barcha sohasida samarali foydalanib kelinmoqda. Shu jumladan chorvachilik, tibbiyot, oziq-ovqat sanoati va boshqa sohalarni misol qilib keltirish mumkin. Lekin shu tufayli o’simliklardan belgilangan miqdordan ko’proq foydalanish o’simliklar qoplamiga salbiy ta’sir etmoqda. Bunday xarakatlar dovomida o’simliklar florasi, antropogen omillar natijasida son jixatidan kamaishi, ayrim turlar yo’qolish arafasida turganligi, ko’p sonli o’simlik turlari O’zbekiston Qizil kitobiga kiritilayotganligi, o’simliklarni muhofaza qilish, ularni asrab-avvaylash, ko’paytirish va ularni tarqalgan arealini kengaytirish, ularga ta’sir qiluvchi ekologik omillarni aniqlash hamda taxlil qilish shu kunning dolzarb masalalaridan biri ekanligini tasdiqlaydi.

I-BOB. ADABIYOTLAR TAXLILI