Ii-bob. O’zbekiston respublikasi “qizil kitob”i o’simliklar bo’limining solishtirma taxlili

O’simlik soni va arealining o’zgarish sabablari. Tog’ etaklarining qishloq xo’jaligi uchun o’zlashtirilishi va chorva mollarining ko’plab boqilishi tufayli kamayib bormoqda,


Muhofaza choralari. Qizil kitobga kiritilgan. Alohida muhofaza tadbirlari ishlab chiqilmagan. Tabiatda o’sib turgan tuplari ustidan nazorat o’rnatish, tabiatda va madaniy sharoitda uning biologik xususiyatlarini o’rganish zarur.
14-rasm. Gordyagin qatroni - Crambe gordjaginii Sprygin et Popov

8. 
   Olga shtubendorfiyasi - Stubendorffia olgae R.M.Vinogr Kamyoblik darajasi 2. Nurota tog’i uchun , kamyob endem tur.
   

Qisqacha tavsifi. Ko’p yillik o’t o’simlik, ildizpoyasi tik, yo’g’onlashgan. Poyasi 30-70 sm balandlikda, tuksiz, ancha yo’g’on, yuqori qismi shohlangan. Barglari

tuksiz, kulrang, etli. Ildiz bo’g’izidagi barglari yirik, keng tuxumsimon yoki deyarli yumaloq, pastki qismi toraygan, keng qanotchali bandga ega. Poyadagi barglari tuxumsimon, bandsiz, sekin asta kichrayib boradi. Gullari ko’p gulli o’simlikning tepa qismidagi shingillarda murakkab ro’vak hosil qilib o’rnashgan. Gultoji oq, uzunligi 8-9 mm. Kosacha barglaridan 2 baravar uzun. Qo’zoqchasi ochilmaydigan, teskari tuxumsimon, uzunligi 16-20 mm, eni 8-10 mm, sal qabariqli, pishganlari osilib turadi, uzun, qayrilgan meva bandida o’rnashgan. Aprel va mayning boshlarida gullab, may-iyunda mevasi yetiladi. Tosh-chag’irtoshli, toshli-mayda chag’irtoshli tog’larning o’rta qismidagi shimoliy va g’arbiy yonbag’irlarda o’sadi. Juda kam uchraydi. Bir nechtadan o’ntagacha guruh bo’lib o’sadi. Umumiy soni 1000 tupga yaqin. Urug’idan ko’payadi.

Tarqalishi. Jizzax viloyati: Nurota tog’ining markaziy qismida tarqalgan. O’simlik soni va arealining o’zgarish sabablari. O’simliklarning kichik

maydonlarda o’sishi, sharoitga uncha moslashmaganligi, mahalliy aholi tomonidan ildizpoyalarini kavlab olinib dorivor maxsulot sifatida ishlatilishi tufayli kamayib ketgan.