Ii-bob. Neft va qatlamlarni ishlash rejimlari § Neft qatlamlarini ishlash rejimlari

II.1-rasm. Tabiiy suv tazyiqi rejimi 
II.2-rasm. Sun’iy suv tazyiqi rejimi 
Tarang-suv tazyiqi rejimi – qatlamning taranglik kuchlari ta’siri ko‘proq: 
-
P
k
tushishida qatlam suyuqligi va jinsining kengayishi; 
-
chekka va ostki suvlarning siljishi, biroq, suv tazyiqi rejimidan farqli o‘laroq, P
q 
ning asta-sekin tushishi; 
-
asosiy davrda P
j.q.
>P
to’y.
, G neftdan erigan gaz miqdoriga mos keladi. 
Gaz tazyiqi rejimi gaz do‘ppisidagi (GD) gaz tazyiqi rejimi bilan ko‘proq bog’liq 
va tashqi ko‘rinishdan GD chegarsining harakati bilan namoyon bo‘ladi. 
 
 
II.3-rasm.Tabiiy gazbosimi rejimi 
 
II.4- rasm.Sun’iy gaz bosimi rejimi 
 

---

Gaz tazyiqi rejimining asosiy sharti qatlamni ishlatilayotgan qismida bosimni 
tushishi hisoblanadi. Bu bosim tushishi GD ga o‘tadi va uni kengayishiga olib keladi. 
GD ni quduqqa yaqinlashishi gaz yorib o‘tishi bilan kuzatiladi. Bunda G keskin 
oshadi va quduq toza gaz bera boshlaydi. 
Qatlamning pastki qismlarida, GD dan uzoqda joylashgan quduqlarda G ishlatish 
davri davomida pasayib boradi. Bu pasayish qatlamda bosim tushishi bilan erigan gazning 
bir qismini erkin holatga o‘tishi va bu gazni quduqlarga emas, qatlamning yuqori qismidagi 
GD ga ko‘chishi bilan bog’liq. Shuning uchun G GD da uzoqda joylashgan quduqlarda, 
qatlam bosimining ma’lum kattaliklarida, neftda erigan gaz miqdoriga mos keladi. 
G ning kamayishi bilan asta-sekin yo‘ldosh gazning tarkibi o‘zgaradi. Yengilroq 
uglevodorodlar (metan va etan) neftdan ajralib GD ga ko‘chadi, yo‘ldosh gaz esa og’irroq 
uglevodorodlar bilan boyiydi. Neftning qovushqoqligi ortadi – neft beraolishlik kamayadi. 
Erigan gaz rejimi (II.5 - rasm) asosan P
q
tushishi bilan erigan holatdan erkin holatga 
o‘tgan gazning harakati bilan bog’liq. Gazning ajralgan pufakchalari kengaya boradi va 
neftni yaqindagi quduqlar tubiga suradi. Bu rejim uchun quyidagilar xususiyatli: 
-
qatlam bosimini keskin tushishi; 
-
quduqlar mahsuldorligini tezda kamayishi; 
-
har bir quduq atrofida depressiya voronkasi hosil bo‘lishi; 
-
G qandaydir maksimal ko‘rsatgichgacha tezda o‘sadi, undan keyin esa 
pasayadi. 
Gravitatsion rejim (II.6 – rasm
)
qatlamda neftni harakatlantiruvchi boshqa kuchlar 
bo‘lmaganda, yoki ularning energiyasi sarflanib bo‘lgan holatlarda namoyon bo‘la 
boshlaydi. Gravitatsion rejimda harakat mexanizmi neftning og’irlik kuchlari ta’sirida 
pastga harakatlanishidan iborat.

---