Ii боб Кимёда даврий қонун ва Д. И. Менделеевнинг элементлар

Molekulaning dipol momenti (μ)
Qutbli kovalent bog’lanishli molekulalarda musbat va manfiy zaryadlarning asimmetrik taqsimlanishi miqdoriy tavsiflovchi vector kattalikka molekulaning dipol momenti deyiladi. Dipol momenti μ = q  1 bo’lib, bunda, 1- dipolning uzunligi, m, sm; q – electron zaryadi.
Agar kimyoviy bog’ning dipol momenti noldan farqli bo’lsa, bog’ qutblangan deyiladi. Molekulalarda bog’lar dipol momentining vector yig’indisi hisobga olinadi.Shunga ko’ra : CO₂ molekulasidagi har bir C= O- bog’I qubtli , lekin CO_{2 –} molekulasi qutbsiz molekula, chunki unda 2 ta C = O bog’I bo’lib, ular bir-birga nisbatan 180⁰ burchak ostida joylashgan; O = C =O simmetrik tuzilishli molekula bo’lgani uchun o’zaro qarama-qarshi yo’nalgan ikki vektorning yig’indisi 0 ga teng. Shu singari CH₄ molekulasidagi har bir C-H bog’I ham qisman qutbli. Lekin CH molekulasi simmetrik (tetraedrik) bo’lgani uchun qutbsiz , CCl₄ molekulasi ham shunday xususiyatga ega.
Suv molekulasi uchun μ = 1,85 D (>0). Chunki H ₂O molekulasida har bir qutbli H-O bog’lari quyidagicha joylashgan:

O
H M
Dipol momentining o’lchov birligi q =e =1,6  10 ^–19 Kl va bog’ning uzunligi 1 =1 10^-10 m ekanligidan foydalanib , μ = 1,6  10 ^–19 Kl  10^-10 m = 1,6 ∙ 10^-29 Kl ∙ m da o’lchanadi.
II. Debay nomiga “debay” larda o’lchanadi va “D” harfi bilan belgilanib, 1d = 3,33 ∙ 10^-30 Kl ∙ m ga tengdir.
Ayrim molekulalarning dipol momenti qiymati (D)

Modda	Dipol momenti	Modda	Dipol momenti
Suv	1,84	Brom benzol	1,64
Ammiak	1,48	Toluol	0,37
Dixlormetan	1,57	Piridin	2,23
Atseton	2,85	Propan	0,085
Atsetonitril	3,90	Propilen	0,364
		Propin	0,780

Molekula tuzilishi, konformasiya, izomeriyasini aniqlashda moddalarning dipol momenti qiymatidan foydalaniladi.