Ii. Боб Фуқаро ва ишлаб чиқаришга мўлжалланган биноларнинг ёнғин хавфсизлиги

Кимёвий реакторлардаги авария ва ёнғин содир бўлишининг кенг тарқалган сабабларидан бири ундаги ҳарорат режимининг бузилишидир.
Шунинг учун кимёвий реакторлар ҳароратини автоматик бошқариб турувчи ишончли қурилмага эга бўлиши керак, бу қурилма иссиқлик мувозанати сақланишини таъминлайди.
Юқори босимда ишлаётган кимёвий реакторларнинг портлаш, ёнғин хавфи олдини олишнинг асосий мақсади - аппаратларнинг механик мустаҳкамлигини сақлаш ва унинг қисмларининг герметизация қилишдан иборатдир. Бу ўз навбатида машъалаларга газларни чиқариб юбориш қувурига уланган сақлаш клапанларини ўрнатиш; портлашдан ҳимоя клапанларини ўрнатиш (портлаш ҳолати бўлса), реактордаги моддаларнинг хусусиятларига, ҳароратига, босимига мос келувчи махсус зичлагич (прокладка) материалларидан фойдаланиш назарда тутилади.
Реакторлар тайёрланадиган материаллар коррозия ва эрозияга учрайди.
Бу уларнинг механик мустаҳкамлигини камайтиради. Коррозиядан сақлаш учун қуйидагиларга амал қилиш керак:

• 
  коррозияга чидамли материалларни қўллаш (қўрғошин, ойна, эмал, хром ва бошқа материаллар қўшилган пўлат ва бошқалар);
  
• 
  футеровка, яъни реакторнинг ички деворларини кимёвий чидамли материаллар билан қоплаш (кислотага чидамли ғишт билан, графитли плиткалар билан ва бошқалар);
  
• 
  органик материаллардан ясалган ҳимоя қопламаларни (резина, каучук, пластмасса), баклитли, эпоксидли, перхлорвинилли лаклар, яъни лак бўёқ қопламаларини қўллаш;
  
• 
  Реактор юзалари ва қопламалари ҳолатини назорат қилиш.
  

Реакторлар эрозияга ҳам учрайди, бу айниқса ҳаракатланувчи қаттиқ катализаторлар ишлатилишида содир бўлади. Бундай реакторларда эрозияга чидамли материалларни қўллаш лозим, шунингдек мавжуд маҳсулотни қаттиқ аралашмаларидан олдиндан тозалаб қўйиш мақсадга мувофиқдир.

46. 
    Лойиҳа материалларини ёнғин техник экспертизаси. Экспертизанинг вазифалари ва ўтказиш услуби. Лойиҳалаштириш жараёнида ишлаб чиқиладиган асосий масалалар
    

/1; 2; 4; 5; 6; 7; 10; 11; 21; 24/
Лойиҳаларни ёнғин-техник экспертизасидан ўтказишнинг асослари. Ёнғин-техник текширув муддатлари. Лойиҳанинг технологик қисмини текширишдаги вазифалар.
Ўзбекистон Республикаси ИИВнинг 1993 йил 22 сентябр кунидаги 344-сонли буйруғи билан тасдиқланган «Давлат ёнғин назорати фаолиятини ташкиллаштириш Қўлланмаси» га асосан лойиҳаларда меъёрий ҳужжатларда белгиланган ёнғин хавфсизлиги талабларини бажарилишини танлов усули орқали назорат қилиш мақсадида, лойиҳалаш ташкилотларида, янги олиб борилаётган қурилишларда, ҳамда корхона ва ташкилотларда текширув ишларини олиб боради.
Лойиҳалаш ташкилотлари томонидан олиб борилаётган лойиҳа ишларини ёнғин хавфсизлик хизмати ходимлари томонидан текшириш бир йилда бир маротаба олиб борилади.
Лойиҳалаш ташкилотлари ва улар томонидан бажарилаётган лойиҳаларни танлов усули орқали текшириш якунига кўра ёнғин хавфсизлиги хизматининг ёзма кўрсатмаси тузилади. Лойиҳа ҳужжатларини комплекс текшируви олиб борилганда, уларни босқичма-босқич ёки бирданига лойиҳанинг таркибий қисмлари ҳам текширилади (иситиш ва вентиляция, сув таъминоти, электр таъминоти, технологик қисм ва ҳ.к.).
Лойиҳани технологик қисмини текшириш қуйидаги вазифаларни ўз олдига қўяди:

1. 
   Хомашёдан тортиб тайёр маҳсулотга қадар ишлаб чиқаришда ишлатилаётган модда ва материалларни ёнғин ва портлаш хавфи бўйича хусусиятларини ўрганиш.
   
2. 
   Ишлаб чиқариш технологик жараёнини ўрганиш (цех лойиҳаси, ускуна ва аппаратлар, уларнинг техник маълумоти ва ҳ.к.).
   
3. 
   Ёнғин хавфсизлиги меъёрий талабларини тааллуқлилигини аниқлаш учун ишлаб чиқаришни портлаш, портлаб-ёниш ва ёнғин хавфи бўйича тоифасини аниқлаш.
   
4. 
   Фавқулодда тўкиб олиш тизими, алангатўсқич, сақлаш клапанларининг текширув ҳисобини ўтказиш.
   
5. 
   Ишлаб чиқариш участкаларнинг ёнғин хавфи ва технологик боғлиқлигидан келиб чиқиб архитектура-режали келишувни текшириш (цехларни ва ускуналарни шамол йўналиши бўйича жойланиши, қувурларни ўрнатилиши ва бошқалар).
   
6. 
   Ишчи-ходимлар ва моддий қийматга эга материалларнинг қутқаришда хавфсизлик чоралари таъминланганлиги.
   
7. 
   Цех, ускуна ва жиҳозларни ҳимоя қилиш бўйича модда ва материалларнинг хусусиятларидан, ёнғин ўчириш модда туридан, уни сарфи, ўчириш вақтидан келиб чиқиб қабул қилинган ёнғин хавфсизлиги ҳимоя тизимининг лойиҳа келишувини текшириш.
   
8. 
   Технологик жараённи олиб боришда меҳнат ва техника хавфсизлиги масалаларида ёнғин хавфсизлигини таъминланганлиги бўйича технологик даражасини текшириш.
   

47.