Ii. Боб Фуқаро ва ишлаб чиқаришга мўлжалланган биноларнинг ёнғин хавфсизлиги

Металларга механик ишлов бериш жараёнларининг ёнғин хавфсизлиги. Оддий металларга ишлов бериш. Магний, титан, цирконий ва уларнинг қотишмаларига ишлов бериш жараёнлари.

/2; 3; 10; 11; 14; 21/
Металларга механик ишлов бериш жараёнлари ҳақида умумий тушунча, ишлов беришнинг турлари. Қаттиқ моддаларга механик ишлов беришнинг ёнғин хавфи. Механик ишлов беришдаги ёндириш манбалари ва ёнғин хавфсизлиги чоралари.
Қаттиқ моддаларга механик ишлов бериш жараёнлари ёнғин келиб чиқиш манбаи сифатида хизмат қилувчи ёнувчи моддаларни ишлатиш, ҳароратнинг кўтарилиши ва ёнувчи чангнинг ҳосил бўлиши жараёнларини ўз ичига олади. Металларни совуқ қайта ишлаш цехларида токарлик, фрезер, шлифовка, кесиш, тешиш, пайвандлаш ва бошқа ишлар амалга оширилади. Бу жараёнларни амалга оширишда катта куч сарфланади. Металларни механик қайта ишлашда маълум миқдордаги ишқаланиш кучларини енгиш жараёни, ва бунинг натижасида қайта ишланаётган материал ва кесувчи воситанинг қизиб кетиши юзага келади. Агар кесиш асбоблари ўтмас бўлса катта ишқаланиш кучи ҳисобига металлар юқори ҳароратларгача қизийди, бу эса ўз навбатида унинг яқинида мавжуд бўлган ёнувчи материалларни алангаланишига олиб келади. Айниқса магний, титан, цирконий ва шунга ўхшаш металларга ишлов бериш алоҳида хавф туғдиради. Чунки бу металларнинг чанглари ҳаттоки учқундан ҳам алангаланиши мумкин.
Магний қотишмалари чанги ҳаттоки учқундан ҳам алангаланиб бунда унинг ёниши, ва портлаш характерига эга. Магнийнинг чанги, майда қолдиқлари ва қотишмалари мойлаш воситалари билан аралашганда ўз-ўзидан ёниш хусусиятига эга бўлади.
Титан оддий вазиятларда хавфга эга эмас, лекин юқори ҳароратда, кукунсимон ҳолатида ва майда ҳолида кислород, галогенлар, олтингугурт ва бошқа элементлар билан енгил бирикади. Мойлар билан аралашганида ўз-ўзидан ёнади ва титаннинг ҳаводаги чанги портлаш хусусиятига эга. Цирконий оддий ҳароратларда сув, кислота ва ишқорлар таъсирига учрамайди, лекин ёнганида сувни парчалайди. Чанги ҳавога кўтарилган ҳолатида цирконий портлашга, ўтроқ ҳолатида эса ёниш хусусиятига эга.
Хавфсизлик чоралари: 1. Станокларда металларга ишлов бериш тартибига қатъиян риоя қилиш зарур (кесиш тезлиги, чуқурлиги ва ҳ.к.); 2. Металларга ишлов беришда ўтмас асбоблардан ва бунинг учун белгиланмаган воситалардан фойдаланиш тақиқланади; 3. Станокларнинг мойлаш ва совитиш тизими доимо соз ҳолатда бўлиши лозим. Станокларга совитиш учун сув бериш тизими, станокларни ишга тушириш тизими билан блокировка қилинган бўлиши зарур; 4. Хавфли металларга ишлов беришда уларнинг хоссаларини ҳисобга олиш керак; 5. Хавфли металларга ишлов беришда ҳосил бўлган чанг махсус шамоллатиш тизими орқали олиб кетилиши зарур; 6. Махсус металларга ишлов бериладиган станокларда ҳимояловчи қоплама (кожух) сифатида учқун чиқармайдиган металлардан фойдаланиш зарур; 7. Хоналарни доимий равишда чанг ва қолдиқлардан тозалаб туриш лозим.

27.