Ii-bob. Eksperimental qism

Elementning bir massa qism vodorod va 8 massa qism kislorod bilan birika oladigan yoki shularga almashina oladigan miqdori uning kimyoviy ekvivalenti deb ataladi. Masalan, magniyning ekvivalenti 12 ga teng, chunki 8 g kislorod 12 g magniy bilan qoldiqsiz birikib, 20 g magniy oksid hosil qiladi.

Murakkab moddaning bir ekvivalenti (1 massa qism) vodorod yoki bir ekvivalent (8 massa qism) kislorod bilan yoxud, umuman boshqa har qanday elementning bir ekvivalenti bilan reaktsiyaga kirishadigan massa miqdori shu murakkab moddaning ekvivalenti deb ataladi. Ekvivalentlar qonuni quyidagicha ta‘riflanadi: reaktsiyaga kirishuvchi moddalar massasi shu moddalarning kimyoviy ekvivalentlarga proportsionaldir. Uning matematik ifodasi:

bunda m₁ va m₂ – birinchi va ikkinchi moddalarning massasi;

Э₁ va Э₂ – birinchi va ikkinchi moddalarning ekvivalentlari;

Elementlarning ekvivalenti tajribada analiz, sintez va umuman kimyoviy reaktsiya natijalari asosida hisoblab topiladi.

Elementning atom massasini valentligiga bo’lish bilan ham shu elementning ekvivalentini hisoblash mumkin, atom massa ekvivalentning valentlikka ko’paytmasiga tengdir. Valentligi o’zgaruvchan elementlarning ekvivalentlari ham o’zgaruvchan bo’ladi.

Kislota ekvivalentini hisoblash uchun uning molekulyar massasini kislotaning asosligiga bo’lish kerak: masalan, ortofosfat kislota Н₃РO₄ 3 asosli bo’lgani uchun uning ekvivalenti   ga teng.

Asos ekvivalentini topish uchun uning molekulyar massasini shu asos tarkibidagi metallning valentligiga bo’lish kerak. Masalan, Са (ОН)₂ ning ekvivalenti   ga teng.

Tuz ekvivalentini topish uchun uning molekulyar massasini tuz tarkibidagi metallning umumiy valentligiga bo’lish kerak. Masalan, AI₂(SO₄)₃ ning ekvivalenti  dir.