Ii. Bino inshoatlar xavfsizligi chora-tadbirlari. III. Bino va inshootlar konstruksiyasi haqida umumiy ma

2-misol.
Markaziy siqilgan elementning yong'inga chidamliligining 
haqiqiy chegarasini hisoblash.
Dano: 
159x8 mm uzunlikdagi po'lat quvur
l
=5m. Quvur po'latdan yasalgan 
R
up
=265MPa, me'yoriy yuk
N
n
=330kN. Opiatning shartlari - yuqoriga va 
pastga menteşeli opiat. Butun perimetr uchun isitish shartlari. 

---

Yechim: 
Siqilgan elementning kritik harorati
t
cr
olingan qiymatlarga qarab II 
ilovalar jadvali bo'yicha aniqlanadi∆eva
g
tem
. 2-misol:g
tem
=0,33(
e
=0) 
Biz ma'nosini topdik
t
cr
, II dastu jadvali [1] 
yordamida. 
Jadval (II-ilova [1]). 
∆e
⋅
10
4
Kritik harorat t
cr
(OS) qiymatlardag
tem
0.1 
0.2 
0.3 
0.4 
0,5 
0,6 
0,7 
0,8 
0 
20 
20 
20 
20 
20 
20 
20 
20 
1 
490 
366 
306 
267 
238 
220 
204 
189 
2 
634 
521 
427 
379 
340 
311 
284 
232 
3 
658 
603 
520 
456 
409 
372 
345 
246 

---

4 
672 
630 
577 
512 
465 
423 
373 
252 
5 
681 
641 
598 
544 
496 
451 
386 
255 
6 
686 
647 
607 
558 
517 
468 
389 
257 
7 
689 
650 
610 
564 
523 
476 
392 
259 
8 
692 
652 
612 
569 
526 
479 
394 
261 
10 
696 
656 
614 
572 
529 
483 
396 
263 
12 
700 
658 
616 
573 
529 
485 
398 
265 
14 
702 
660 
617 
573 
529 
485 
398 
265 
16 
704 
661 
617 
574 
530 
486 
399 
266 
18 
705 
662 
618 
574 
530 
486 
399 
266 
20 
706 
662 
618 
574 
530 
486 
399 
266 
Keling, qiymatlar jadvalida tanlaymiz
g
tem
1
<
g
tem
va
g
tem
2
>
g
tem
topilgan qiymatga 
yaqing
tem
. 
Keling, qiymatlar jadvalida tanlaymiz∆e
1
<∆eva∆e
2
> ∆etopilgan qiymatga 
yaqin∆e. 
Haroratni aniqlang
t
11
va
t
12
, qiymatlarga mos keladi∆
e
1
va∆
e
2
ga mos keladigan 
ustunda
g
tem
1
. 
Haroratni aniqlang
t
21
va
t
22
, qiymatlarga mos keladi∆
e
1
va∆
e
2
ga mos keladigan 
ustunda
g
tem
2
. 
Kritik harorat quyidagi formula bilan aniqlanadi:
tcr
=
t
2-
t
2-
t
1
⋅
(g
tem
2-
g
tem
),g
tem
2-g
tem
1 
qayerda
t
, 
t
Bizning holatdag
tem
=
0,33,∆e=6.87
⋅
10
-4
. 

---

Sl
-yo'q:∆e
1
=6
⋅
10
-
4
,∆e
2
=7
⋅
10
-
4
;g
tem
=0.3,g
tem
=0.4
t
22
56421 = 558 oC; 
t
12
=610os,
t
11
=607os; 
t
os 
t
oC 
tcr
oC 
Bundan tashqari, 1-misolda bo'lgani kabi, biz III dastur jadvalini 
yong'inga chidamlilik chegarasini xuddi shunday aniqlaymiz. 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

VII.Xulosa. 
Yong‘in xavfsizligi talablarini bajarmay turib binoni to‘laqonli loyihalab 
bo‘lmaydi. (ШНК 2.01.02-04 bino va inshoatlarning yong‘in xavfsizligi 
СНИП 
2.01.02-85 o‘rniga) Favqulodda holatlar bo‘lishi mumkinligi va bunday 
vaqtda 
kishilarning binodan havfsiz chiqishini ta’minlash masalalarini ham 
yechish lozim. 
Binolarda yongin xavfini oldini olish uchun yong‘inga qarshi to‘siq 
devorlar- 
brand mauerlar, yong‘inga qarshi qisimlar, ko‘p qavatli inshoatlarda esa 
yong‘inga 
qarshi orayopmalar o‘rnatiladi. Brandmauerlar tomdan 0.6m (tomning 
biror materiali 
yonuvchi bo‘lsa) yoki 0.3m baland bo‘lishi zarur. Yong‘inga qarshi 
qismlarning eni 
6m bo‘lib, ular binoni butun eni bo‘ylab bo‘limlarga ajratadi. 
Plastmassa, yog‘och asosida tayorlanadigan buyumlarni qo‘llashdan 
avval, 
yong‘in sodir bo‘lgan hollardagi ularning holati yaxshi tahlil etiladi va 
issiq iqlim 
tasiridagi hususiyatlari ham o‘rganiladi. 
Zinalar asosiy, xizmat, yong‘in va evakuatsiya (halokat) turlariga 
bo‘linadi.
Asosiy zinapoyalar qavatlarni bir-biri bilan bog‘laydi hamda yong‘in yoki 
halokat 
turlari sodir bo‘lganda kishilarni binodan chiqarishga xizmat qiladi. 
Yong‘in narvonlvri yong‘in sodir bo‘lganda binoning yuqori qavatlari va 

---

tomiga 
chiqish uchun xizmat qiladi(narvonning qiyaligi 80-90 gradus , eni 0.6-
0.7 m 
bo‘ladi). 
Ishlab chiqarish bino va inshoatlarning konsturiktiv elementlarining 
yonuvchanlik belgisi va chidamlik chegarasiga asosan 5 ta darajaga 
bo‘lish mumkin. 
1-darajada bino va inshoot konstruksiyalari umuman yonmaydigan 
materiallardan tayorlanadi (tosh, granit, mramor, beton). 2-darajaga 
ularning parda devorlari qiyin yonuvchi materiallardan bo‘lishi mumkin; 
3-darajada binolarning tom qoplamalari yonuvchi materiallardan bo‘lishi 
mumkin; 4-darajada binolar qiyin yonuvchi materiallardan loyihalangan 
bo‘lib, tom qoplamalari yonuvchi materiallaridan bo‘lishi mumkin; 5-
darajada binolar faqat yonuvchi materiallardan iborat bo‘ladi. 
Binolarning yong‘inga xavfsiz bo‘lishligi, mustahkamligi, ustuvorligi, 
uzoq 
muddatga chidamligi, portlashga chidamliligi texnik talablarni tashkil 
etadi.