Идрок: турлари ва эффектлари

ИДРОК:ТУРЛАРИ ВА ЭФФЕКТЛАРИ

Идрок эффектлари

• Ореол эффекти: олдиндан олинган ижобий ва салбий информация инсон идрокига тушириш тенденцияси
• Бирламчи ва янгилик эффекти:шахс тўғрисида маълумот тақдим этиш тартибининг аҳамияти; аввалги маълумотлар бирламчи, кейинроқ эса янги каби тавсифланади. Нотаниш одамни идрок этишда, бирламчи таъсири бошланади, таниш одамни идрок этиш билан - янгиликнинг таъсири.
• Стереотиплаштириш: ушбу ҳодиса билан ўзаро таъсирнинг маълум қисқариши сифатида ишлатиладиган ҳар қандай ҳодиса ёки шахснинг барқарор тасвири. Ушбу атамани 1922 йилда В. Липпман жорий этган, у бу щодисада фақат тарғиботда ишлатиладиган ёлғон ва нотўғри маълумотни кўрган. Кўпинча одамнинг гуруҳга мансублиги, масалан, ҳар қандай касбга боғлиқ бўлган стереотип мавжуд.

Идрок эффектлари

• Жозибадорлик эффекти: ташқи жозибали, келишган одамнинг фазилатларини ҳаддан ташқари ошириб юбориш тенденцияси мавжуд.
• Усунлик (устуворлик) эффекти: Одамлар тизимли равишда улар учун баъзи бир мущим параметрларда улардан устун бўлган одамларнинг турли хил психологик фазилатларини мунтазам равишда ҳаддан ташқари ошириб юборишга мойил эканликларининг намоён бўлиши. Ушбу параметрни аниқлаш учун иккита асосий маълумот манбаи қўлланилади: кийим-кечак, барча ташқи дизайн, шу жумладан белгилар, кўзойнаклар, соч турмаги, мукофотлар, заргарлик буюмлари ва бошқалар.; ўзини тутиш услуби (у қандай ўтиради, юради, гаплашади, қаерга қарайди ва ҳоказо).

Идрок эффектлари

• Яхши муносабат эффекти:хабардор ҳам унга хушмуомалалик билан муносабатда бўлган одамни ҳаддан ташқари қадрлашга мойил. Шубҳасиз, бошқаларнинг бизга бўлган муносабати, унинг таассуротига таъсир қилади. Бундан ташқари, кўпинча одамни бизнинг таассуротимиз унинг розилиги ёки бирон бир масала бўйича биз билан келишмовчилиги билан таъсир қилади.
• Проекция эффекти: Бу ёқимли суҳбатдошга унинг хизматига, ёқимсиз томонига - ўз камчиликларига боғлиқ. Проекциялашнинг классик намунаси: тизимлаштириш қобилиятига эга бўлмаган раҳбар, ўз қўл остидагиларда худди шундай фазилатларни қўзғатади.

• Ўрта хато эффекти– бу танденция ўзга бошқа инсоннинг яққол акс этган хусусияти ўртача хусусиятга эга бўлганники билан юмшатишга олиб келади.

• Барнум эффекти, агар одамлар илмий, сеҳрли ёки маросим контекстида тақдим этилса, уларнинг шахсий тавсифларини ёки умумий баҳоларини олишга мойил бўладилар.
• Бумеранг эффекти шундан иборатки, баъзи бир маълумот манбаларининг аудитория ёки шахсларга таъсир қилиши билан, натижа кутилганидан тескари былади. Таъсир қуйидаги шартларда юзага келади:
• - ахборот манбасига былган ишончни йўқ қилди;
• - узатилган маълумотлар ўзгартирилган шартларга мос келмаса;
• - маълумот узатувчи субъект бу маълумотни қабул қилганлар орасида адоватни келтириб чиқаради.