Icmailov Astan Ibragimovich Bokiyev Abdujolol Abdulxamitovich

R
um
– kuchaytirgichning hamma manbalardan iste’mol qiladigan 
quvvati. 
Kuchaytirgichlar amplituda, chastota va amplituda-chastota tavsifnomalari 
bilan ham baholanadi. 
Amplituda tavsifnomasi chiqish kuchlanishining kirish kuchlanishiga 
qanday bog‘langanligini ko‘rsatadi
U
chiq 
= f (U
kir

(17.4) 

17.3-rasmda kuchaytirgichning amplituda, amplituda-chastota va faza 
chastota tavsifnomalari ko‘rsatilgan. Bu tavsifnomalar o‘rta chastotalarda 
olinadi. 
Haqiqiy 
kuchaytirgichning 
amplituda 
tavsifnomasi 
ideal 
kuchaytirgichnikidan shovqin mavjudligi (A nuqtaning chap qismidagi maydon) 
va chiqish kuchlanishining chiziqli emasligi (V nuqtaning o‘ng qismidagi 
maydon) bilan farq qiladi (3.3.6 -rasm, a). 
Kuchaytirgichning chastota tavsifnomasi kuchaytirish koeffitsientining 
chastotaga bog‘liqligini ko‘rsatuvchi egri chiziqdir. Mazkur tavsifnoma 
logarifmik masshtabda quriladi (3.3.6 -rasm, b). 
Kuchaytirgichning 
faza-chastota 
tavsifnomasi 
kirish 
va 
chiqish 
kuchlanishlari orasidagi siljish burchagi 

 
ning chastotaga qanday 
bog‘langanligini ko‘rsatadi (3.3.6 - rasm, c). Bu tavsifnoma kuchaytirgich 
tomonidan kiritilgan fazaviy buzilishlarni baholaydi. [1,2] 

---

173 
3.3.6 - rasm. Kuchaytirgichning amplituda, amplituda-chastota va faza chastota 
tavsifnomalari 
 
Differensial kuchaytirgichlar. 
Ikki signal farqini kuchaytiruvchi qurilma 
differensial kuchaytirgich
deyiladi. Chiqishdagi signal Har bir kirish signaliga emas, balki ularning 
ayirmasiga bog‘liqdir. Eng oddiy differensial kuchaytirgich umumiy emitter 
qarshilik ulangan ikkita bir xil tranzistor asosida quriladi (17.4-rasm). 
Kirish kuchlanishlari tranzistorlar (VT
1
va VT
2
) ning baza-emitter o‘tishiga 
beriladi. Bu kuchlanishlarning ayirmasi bir necha millivoltdan ortmasa, 
kuchaytirgich VAX ning chiziqli qismida ishlaydi. Uning kuchaytirish 
koeffitsienti 100 ga yaqindir. CHiqish qismilari 1` va 2` dan chiqish 
kuchlanishi olinadi. Kuchaytirgichning uzatish koeffitsienti: 
2
1
'
2
'
1
)
(
кир
кир
чик
U
U
U
p
K




(17.5) 
Kuchaytirilganda bir xil tranzistorlarni topish juda qiyin. SHu sababdan 
mikrosxema 
asosida 
tuzilgan 
differensial 
kuchaytirgich 
kaskadlaridan 
foydalaniladi. K118UL1 shunday sxemalarning namunasi bo‘la oladi. 
O‘zgarmas tok kuchaytirgichlari asosida turli matematik operatsiyalarni 
bajaruvchi 
operatsion 
kuchaytirgichlar 
qurish 
mumkin. 
Operatsion 
kuchaytirgichlar (OK) yuqori kuchaytirish koeffitsienti, katta kirish va chiqish 
qarshiligi bilan xarakterlanadi.

---

174 
3.3.7 – Differensial kuchaytirgichning ulanish sxemasi 
OK kirish diffenrensial kuchaytirgichlaridan iboratdir (3.3.8-rasm). 
Kuchaytirgich inventorlovchi (-) va inversion (+) kirishga egadir. Sxemalarda 
OK uchburchak tarzidan ifodalanadi (3.3.8-rasm, a). Signal qaysi kirishga 
berilganiga qarab OK inventorlovchi yoki inversion usullarda ulanadi. 
Inventorlovchi usulda kirish kuchlanishi OK ning inversion kirishiga 
beriladi (3.3.8-rasm, v), inversion kirish esa nol potensialga egadir. 

---

175 
3.3.8 - rasm. Operatsion kuchaytirgich sxemasi va tavsifnomasi.