Icmailov Astan Ibragimovich Bokiyev Abdujolol Abdulxamitovich

Mikroprotsessorli tizim arxitekturasi - 
Hisoblash funksiyalarini MP dan 
tashqari xotira va kiritish-chiqarish qurilmalari mavjud bo‘lgandagina amalga 
oshirish mumkin. Bu qurilmalar MP ga nisbatan tashqi qurilmalar bo‘lib, u 
bilan birgalikda mikroprotsessor tizimini tashkil etadi (7.2.1- rasm).
Mikroprotsessor tizimlarida xotiraning roli turlicha bo‘ladi. SHunga 
muvofiq ayrim xotira bloklarini amalga oshirish ham turlicha bo‘ladi. 
Doimiy xotira qurilmalari (DXQ). 
DXQda saqlanadigan axborot, ya’ni 
buyruqlar yoki ma’lumotlar to‘plami, qurilma o‘chirilganda ham saqlanib 
qoladi. Bunday xotira energiyaga bog‘liq bo‘lmagan xotira deb ataladi. DXQ 
fizik jihatdan magnit lentasida, magnit diskda va maxsus integral 
mikrosxemalarda (IMS) amalga oshirilishi mumkin. IMS ko‘rinishidagi DXQ 
lar keng ko‘lamda mikro kontrollerda qo‘llanilmoqda. DXQ ning har bir 
mikrosxemasida 16 kV gacha axborot hajmi joylashtirilishi mumkin. DXQ da 
odatda ish dasturlarining asosiy, o‘zgarmaydigan qismi joylashtiriladi. Bundan 
tashqari operator pulti bilan bog‘lanishni, sozlash rejimlarini ta’minlaydigan, 
o‘z-o‘zini nazorat qiladigan maxsus xizmat dasturlari joylashtiriladi.
Mikrosxemali DXQ ning uchta asosiy turi bo‘lib, ular dasturlash xarakteri 
bilan bir-biridan farq qiladi. 

---

373 
7.2.1- rasm. MP tizimining tuzilish sxemasi. 
Massali dasturlangan DXQ da dasturni mikrosxemani ishlab chiqarish 
jarayonida yozish amalga oshiriladi. Bunday DXQ lar odatda katta hajmdagi 
nusxada chiqariladigan buyumlarda ishlatiladi. 
Bir marta dasturlab foydalanuvchi DXQ larda ichki ulanishlar eruvchan 
materiallardan tayyorlanadi. Bu ulanishlarning ma’lum manzillar bo‘yicha 
joylashgan qismi DXQ ni dasturlayotgan paytda maqsadga yo‘naltirilgan 

---

374 
ravishda o‘zgartirilishi mumkin. Bu foydalanuvchiga axborotni saqlagan holda 
DXQ va dasturlash imkonini beradi. 
Uchinchi turi — qayta dasturlanadigan DXQ (QDXQ) bo‘lib, unda 
axborotni bir necha marta yozib-o‘chirish mumkin. 
Barcha turdagi DXQ ning IMS ni dasturlash odatda MP tizimidan tashqarida 
dasturlovchi deb nomlanadigan maxsus qurilmalarda amalga oshiriladi.