Ichki kasalliklar

YUrakkasalliklari.
YUragi xasta bemorlarda jismoniy zo‘riqishda nafas qisishi, ko‘pincha o‘pka
kapillyarlaridagi ko‘tarilgan bosim oqibatida bo‘ladi. O‘pka venalarining obstruktiv shikastlanishidek kam
uchraydigan kasalliklardan tashqari, o‘pka kapillyarlari tizimida yurakning chap bo‘lmasida bosim
ko‘tarilishiga javoban gipertenziya yuzaga keladi, u o‘z navbatida chap qorincha funksiyasining buzilishi,
chap qorincha va mitral stenoz mosligining pasayishi natijasi bo‘lishi mumkin. O‘pkaning tomir oqimida
gidrostatistik bosimning ko‘tarilishi Starling muvozanatining buzilishiga olib keladi, natijada suyuqlikning
interstitsial kenglikka transsudatsiyasi ro‘y beradi, o‘pka to‘qimasining mosligining pasayadi, alveolyar
interstitsial kenglikda joylashgan yukstakapillyar retseptorlar aktivlashadi. Uzoq muddatli o‘pka vena
gipertenziyasida, o‘pka tomirlari devorlari qalinlashadi, o‘pka mosligining kelgusi qisqarishini chaqirib,
perivaskulyar kataklarni va fibroz to‘qimani proliferlaydi. Interstitsiyada suyuqlikning to‘planishi tomirlar va
nafas yo‘llari orasidagi makon munosabatlarini buzadi. Mayda nafas yo‘llarining siqilishi, ularning
oralig‘ining kamayishi bilan kuzatiladi, natijada nafas yo‘llarining qarshiligi ortadi. Moslikning kamayishi va
nafas yo‘llarining qarshiligining ortishi, nafas olish ishini ko‘paytiradi. Nafas olish hajmining pasayishi va
nafas chastotasining ma’lum darajagacha kompensator ortishi ushbu o‘zgarishlarni baravarlashtiradi. Og‘ir
yurak xastaliklarida, o‘pka funksiyasining buzilishini va nafas qisishini kuchaytiruvchi, gidrotoraks
rivojlanishi mumkin. YUqorida ko‘rsatilgan omillar bilan bir qatorda nafas qisishning sababi, masalan
tug‘ma yuragi xasta va chapdan o‘ngga shunti bo‘lgan bemorlarning jismoniy faoliyatida rivojlanuvchi o‘tkir
tizimli va serebral anoksiya bo‘lishi mumkin.
Oldiniga yurak nafas qisishi, bemor tomonidan jismoniy nagruzkaning ortishida vujudga keluvchi
bo‘g‘ilish hissidek qabul qilinadi, lekin keyin vaqt o‘tishi bilan u zo‘rayadi, shuning uchun bir necha oylar
yoki yillardan keyin havo etishmasligi tinch holatda ham paydo bo‘ladi. Ba’zi hollarda bemorning birinchi
shikoyati yotgan holatdagi, ayniqsa tungi vaqtda yuzaga keluvchi noproduktiv yo‘tal bo‘lishi mumkin.
Ortopnoz, ya’ni, yotgan holatda rivojlanuvchi va paroksizmal tungi nafas qisishi, ya’ni odatda tunda
paydo bo‘luvchi va bemorni uyg‘onishiga olib keluvchi havo etishmasligi hissi xuruji, o‘pkadagi vena va
kapillyar bosimning ko‘tarilishida yurak etishmovchiligining haddan oshgan shakllarining xarakterli
alomatlari hisoblanadi. Nafas qisishining bu shakllari 182-bobda batafsil muhokama qilinadi. Ortopnoz,
bemor gorizontal holat egallaganda, gravitatsion kuchlarning qayta taqsimlanishining natijasidir. Ko‘krak
ichi qon hajmining ortishi, o‘pkaning vena va kapillyar hajmini ortishi bilan kuzatiladi, o‘z navbatida yopish
hajmini oshiradi va o‘pkaning hayotiy hajmini pasaytiradi. Gorizontal holatda nafas qisishining yuzaga
kelishiga yordam beruvchi qo‘shimcha omil, o‘pkaning qoldiq hajmini kamaytirishga olib keluvchi
diafragmaning turish darajasining ortishidir. YOpiq o‘pka hajmi va qoldiq hajmning bir vaqtda qisqarishi
kapilyarlar va alveolalar o‘rtasida gaz almashinuvi buzilishiga olib keladi.