Ichki kasalliklar

Nafas qisishi mexanizmlari
32

---

O’quv-uslubiy majmua. Amaliy mashg’ulotlar. Ambulator terapiya
Odatda shifokorlar, nafas qisishining paydo bo‘lishi, nafas yo‘llari obstruksiyasi yoki sust
yurak etishmovchiligi kabilar bilan bog‘laydilar va ular nafas qisishi mexanizmini bilib olingan deb
hisoblab, diagnostik tekshiruvlarni davom etmoqdalar va (yoki) davolashni boshlashga
urinmoqdalar. Aslida esa, nafas qisishining haqiqiy mexanizmi, o‘z tadqiqotchilarini kutmoqda.
Nafas qisishi, har gal nafas olish faoliyatining xaddan tashqari oshib ketishida paydo
bo‘ladi. Nafas yo‘llarida havo o‘tishiga qarshilik ko‘rsatish kuchaysa yoki ko‘krak qafasi yoki
o‘pka uzatib berishni yo‘qotgan ahvolda bo‘lsa, nafas olish hajmining zarur bo‘lgan o‘zgarishini
ta’minlash uchun, nafas olish muskulaturisini qisqartirish kuchini oshirish talab etiladi. O‘pka
ventilyasiyasi organizm ehtiyojidan oshib ketgan xollarda nafas olish faoliyati ham oshadi. Nafas
olish faoliyatining oshishi, nafas qisishi rivojlanishi nazariyasining eng muhim elementlaridan
hisoblanadi. Bunda, normal mexanik nagruzka bilan chuqur nafas olish va oshgan mexanik
nagruzka bilan oddiy nafas olish o‘rtasidagi farqni ahamiyatsiz deb hisoblaydilar. Nafas olishning
ikkala variantida ham nafas olish faoliyati o‘lchami bir xil bo‘lishi mumkin, lekin aynan hajmi
bo‘yicha normal bo‘lgan oshgan mexanik nagruzka bilan chuqur nafas olish, katta diskomfort
bilan uyg‘unlashadi. So‘nggi tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, mexanik nagruzkaning oshishi,
masalan, og‘iz bo‘shlig‘i darajasida nafas olishga qo‘shimcha qarshilik paydo bo‘lganda, nafas
olish markazi faolligi oshishi yuz beradi. Ammo bu nafas olish markazi faolligi oshishi, nafas olish
faolligining oshishiga mos kelmasligi mumkin. SHunday ekan, nafas olish mushaklarining
zo‘riqishi va shikastlanishiga to‘g‘ri kelmasligi, nafas qisishi rivojlanishining negizida yotishidan
kelib chiqib, ko‘proq jalb etuvchi nazariya hisoblanadi.