Ichki kasallikiar

7.7.3. Surunkali enterit
I n g ic h k a i c h a k la r n in g s u ru n k a li y a l l i g ia n i s h i b o ‘lib, atro fik , 
d istro fik va d e g e n e rat iv z a ra r la n is h i b ila n k e c h a d ig a n kasallikka 
ay tiladi.
Etiologiyasi.
0 ‘t k i r e n te r it, a l i m e n t a r - o ‘z g a ris h la r o ‘z v a q tid a
o v q a t y e m a slik , d a g ‘al va a c h c h i q o v q a tla r n i m u n t a z a m iste’m o l 
q i l i s h , o v q a t l a r n i c h a y n a m a s d a n s h o s h i l i b y e y i s h , c h a y n o v
a p p a r a t i d a n u q s o n l a r b o i i s h i , ta rk ib id a yetarli b o l m a g a n oqsil, 
u g le v o d , v i t a m in l a r b o ‘lm a g a n o v q a tla r n i iste ’m o l qilish. N e y r o -
g u m o ra l o m illa r issiq — iqlim t a ’siri, e n d o k rin faoliyatining buzilishi; 
g ijja, a m y o b i a z , l y a m b l i o z , m i k r o b , f l o r a l a r n i t a ’siri; m e ’d a
s h i r a s i n i n g k a m a y i s h i , m e ’d a o s ti b e z i fu n k s iy a s in in g b u z ilish i, 
s u r u n k a li g astrit, m e ’d a v a o ‘n ikki b a r m o q li i c h a k y a r a kasalligi, 
d u o d e n i t , s u r u n k a li g e p a tit va xolesistit, ji g a r sirroz i, su ru n k a li 
p a n k r e a t i t , n o sp e tsifik yarali kolit, d is b a k te rio z , k a n d i d a m i k o z ,
allergiya va b o s h q a kasalliklardan keyin kelib chiqadi. S a n o a t zaharli 
m o d d a l a r — m is h y a k , s im o b , q o ‘r g ‘o s h i n , t i b b iy o td a ish latila - 
y o tg a n a y r im d o rila r n i n o t o ^ r i q a b u l qilish — k o d e in , p a p a v e rin
g o ritsv e t, b a ’zi b ir surgi d o r i l a r t a ’sir e tadi.
Klinikasi.
B e m o r l a r q o r n i sh ish ib , q u ld ir a b tu r i s h i d a n , k in d ik
s o h asid a sim illagan o g ‘riq boMib, vaq t-v a q ti bilan s a n c h iq q a o ‘xshab 
tu t ib tu r i s h i d a n n o lis h a d i. Bir s u t k a d a 10— 12 m a r t a b a d b o ‘y hidli 
su y u q ich ketadi. Ic h ketishni xarakterli x u su siyatlaridan biri ertalab 
a z o n d a va o v q atd an keyin ketadi. Q o rin d a ko‘ngilsiz his paydo boNadi. 
U c h li k a l o m a t (tr ia d a ) — q o r i n n i q u ld ira s h i, o g ‘irlik hissi, o g ‘riq
229

---

v u ju d g a keladi. B e m o r d a r m o n s i z va lo h a s b o llib q o la d i, ishtahasi 
p a sa y a d i. B osh o g ‘rigl i, b o s h a y la n is h i k u z a tila d i. Q o n b o sim i 
p a sa y a d i, b ra d ik a rd iy a —p u ls pasa y ib ketadi.
K o lz d a n k ec h irish d a b e m o r n i n g o zib ketganligi k o ‘rinadi. Q o rin
d a m ( m e t e o r i z m ) boMadi. P a y p a sla b k o ^ i l g a n d a k in d ik a tro f id a
o g ‘riq va k o ‘r i c h a k s o h a s i d a c h a y q a l i s h s h o v q i n i a n i q l a n a d i .
R e n tg e n o lo g ik te k s h ir is h d a k o n tra s t m o d d a b ariy sulfat ichk izib
k o lrilg a n d a , k o n tra s t m o d d a a w a l t e z o ‘tish i, k e y in c h a lik tu rib
qolishi kuza tilad i. In g ic h k a ic h a k n i u z o q v aq t y allig‘la n ib tu rish i 
oqsil, y o g 1, u g levod, v it a m in l a r a lm a s h i n u v i n i n g b u zilish ig a olib 
keladi. T eri z a h a l to r tib , g u n g u r t ra n g g a k ira d i, til yalligManadi 
( a tr o p ik glossit), o g ‘iz b u r c h a k la r i yorilib k e ta d i, m u s k u lla r o g ‘rib 
tu ra d i. V ita m in la r y e tishm asligi n a tija sid a k a m q o n l i k rivojlanadi.
L a b o r a to riy a ta h lili.
Q o n d a k a l s i y v a f o s f o r k a m a y a d i ,
leykositoz, n e y tro filo z , E C h T o s h a d i, k a m q o n l i k rivojlanadi.
A xlat o ‘zgarishi h a m k a tta a h a m iy a tg a ega, axlat rangi o q is h -
sariq yoki k o l k i m ti r b o ‘lad i, a x la td a m u s k u l to la la ri, k ra x m a l, 
n ey tra l y o g ‘lar, y o g ‘ kislotalari to p ila d i.
D avolash.
O v q a t b a q u v v a t, o q s i l la r b ila n v i t a m in l a r g a b o y
b o ‘lishi k e ra k . Q o ‘s h i m c h a С, 
PP, К
v i t a m in l a r i va 
В
g u r u h
v ita m in la ri b u y u rila d i. T o ‘i1inchi p a r h e z stoli b o by ic h a o v q a tla n is h
tavsiya qilin a d i. S h if o k o r k o ‘rsa tm a sig a b i n o a n , a n tib io tik la r va 
su lfanilam idlar, e n te r o s e p to l tipidagi o ‘rab o luvchi va b u rishtiruvchi 
v o sita la r b ila n q isq a d a v o la sh kurslari o ‘tk azilad i. K o lib a k te r in , 
b ifid u m b a k te rin , bifikol 10 k u n d a v o m id a 5 g .d a n 3 m a h a l berila d i.
Giyohlar bilan davolash.
Z ir a m e v a la ri, m o y c h e c h a k , u k ro p
suvi, fenxel m o y i, valerian ildizi d a m l a m a ta riq a sid a k u n ig a e rta la b
va k e c h q u r u n ichiladi. 1 q ism ta b iiy zig ‘ir u r u g ‘i, 30 q ism q a y n o q
s u v d a n ta y y o rla n a d i.
Profdaktika.
Xastalikka ch a linm aslik u c h u n birlam chi va yuqum li 
k a sa llik la rn in g o ld in i olish h a m d a u la rn i d a v o la s h lo zim . O v q a t ­
lan ish tartib ig a, sifatiga e ’t i b o r b e rish kerak. V ita m in , u g levod, 
oqsil va y o g ‘ m a h s u lo tla rig a b o y o v q a tla r i s t e 'm o l q ilish , te z - t e z ,
v a q t-v a q ti b ila n o v q a tla n ib tu ris h lozim .