Ichki kasallikiar

A lek san d r L eo n id o v ich M y a sn ik o v
( 1 8 9 9 — 1 9 6 5 ) — ich k i 
tibbiyotning eng m u h im m uam m olariga: jigar patologiyasi, giper­
toniya kasalligiga ko ‘p e ’tibor bergan olimdir. A.L. Myasnikovning 
gipertoniya kasalligi m ohiyat e ’tibori bilan p o ‘stloq dinam ikasi va 
visseral o ‘zaro m unosabatlarining m urakkab tarzda buzilishining 
ifodasidir, degan konsepsiyasi hozirgi z a m o n n in g tegishli davolash 
profilaktika c hora -ta dbirla ri kompleksi asosida yotadi. A.L. M yas­
nikov ateroskleroz m u am m o s in i o ‘rganishga katta hissa q o ‘shdi, 
shu kasallikda xolesterin alm ashinuvining buzilishi t o ‘g ‘risidagi 
m asalani o ‘z ha m korlari bilan birgalikda ishlab chiqdi. U atero- 
sklerozning k o ro n a r yetishmovchilik va m iokard infarkti singari 
asoratlariga alohida e ’tibor berdi.
Vladim ir N ik itich V inogradov 
( 1 8 8 2 — 1964). U tekshirish 
uslublarini m u k am m a lla s h tiris h , profilaktika prinsiplari va faol 
terapiyani tinm ay hayotga tatbiq etib keldi. Ilk b o r m ash h u r kasallik 
tarixi sxemasini yaratdi. V .N . Vinogradov beqiyos tashxischi edi. 
U d astlab o ‘z klinikasida q o n n in g m in u tlik ha jm in i aniqlash, 
b r o n x o s k o p iy a , g a s tro sk o p iy a , y u ra k n i k a te te rla s h , radioaktiv 
izatoplar usuli va boshqa diagnostik uslublarni birinchi bo ‘lib q o ‘lladi. 
V.N. V inogradov d o ri-d a rm o n la r bilan faol davo qilish usullarining 
haqiqiy tashabbuskori edi. U rahbarlik qilayotgan shifoxonada 
penitsillin surunkasiga davom etadigan septik endokardit va krupoz 
(zotiljam) pnevm oniyada, kam palon va £ |2vitamini xavfli anem iya 
(A d d iso n -B irm e r kasalligi)da, d ik u m a rin — m iokard infarktida, 
A K T G — bronxial a stm ada, streptom itsin, ftivazid va PA SK sil 
plevritlarida birinchi b o r ishlatildi.
V .N . V inogradov s o ‘nggi yillarda y u rak -q o n to m irla r sistemasi 
patologiyasiga, m u a m m o s ig a — g ip erto n iy a kasalligi, m iokard 
infarkti, ateroskleroz, revm atizm tizim iga katta e ’tibor berdi. Shu 
m u n o sa b a t bilan V .N Vinogradov o ‘zi boshqarayotgan klinikada 
fiziologik laboratoriya tashkil etdi.
Vdavr. Sotsialistik tuzum dagi tibbiyot.
Bu davrdagi ichki kasallik­
larning rivojlanishi soha n in g yetuk bilim donlari — V.P. Obrazsov 
va N .D . Strajesko (Kiyev), M .P.K o n c h a lo v sk iy va D .D . Pletnev
13

---

(M oskva), G .F . Lang ( L e n in g ra d ) nom lari bilan b o g ‘liq. Taniqli 
olim la r tibbiyotning ichki kasalliklar sohasida ish olib borishdi: 
stenokardiya va m iokard infarkti, yurakning revm atik yalligNanishi 
va qon aylanishidagi yetishmovchilik, yara kasalligi va qandli diabet 
h a m d a q o n k a s a llik la r i s h u l a r j u m l a s i d a n d i r . Y u r a k - t o m i r
kasalliklari: nafas o r g a n la ri, o vqa t h a z m qilish, b u y ra k , q o n
sistemasi kasalliklarini o lrganishda V.X. Vasilenko, V.N. Vinogradov, 
LA. Kassirskiy, A.L. Myasnikov, Y.M. Tareyevning xizmatlari j u d a
katta. Kardiologiyaga oid m u am m olarni o ‘rganish, ayniqsa, m uhim . 
TFA ga qarashli Butunittifoq kardiologiya m arkazi bu sohadagi 
yagona ilmiy m arkaz hisoblanadi. Kardioximrgiyaning rivoj topishi 
A.N . Bakulev, A.P. Kupriyanov, B.V. Petrovskiy, A.A. Vishnevskiy, 
E.N. Meshalkin va boshqalarning nomlari bilan bog‘liq. N .N . Petrov 
va P.A. Gersen onkologiyani rivojlantirishga katta hissa q o ‘shishgan.
VI davr. M ustaqil 0 ‘zbekistonda « Ich ki kasalliklar» fa n in in g
rivojlanishi va taraqqiyoti.
O dam larda uchraydigan kasalliklar, ularni 
davolash va oldini olishni o ‘rganadigan klinik fanlar asosiy davolash 
uslubiga k o ‘ra, terapiya va jarrohlikka b o l i n a d i . Tibbiyotning bu 
qismlari h a m o ‘z navbatida, ayrim a ’zo, sistem alar kasalliklarini 
oT ganish, davolashi, b a ’zi kasalliklarning k o ‘p uchrashi, o ‘ziga 
xosligi h a m d a q o lla n ila d ig a n asosiy tekshirish va davolash uslubiga 
ko‘ra, yana bir necha sohalami o ‘z ichiga oladi. C hunonchi, terapiya, 
kardiologiya, revmatologiya, nevrologiya, gastroenterologiya, g e m a - 
tologiya, endokrinologiya, geriatriya, ftiziatriya, nevropatologiya, 
psixiatriya, kurortologiya, fizioterapiya, davo fizkulturasi, tibbiyot 
radiologiyasi va rentgenologiya qismlariga boMinib rivojlandi.
0 ‘zbekistonda ichki kasalliklarni o ‘rganishda tibbiyotga oid tadqi­
qotlar k o ‘lami kengaydi. Ateroskleroz, gipertoniya, m iokard in­
farkti, stenokardiya, revm atizm , yurakning ishemik kasalligi, yurak 
porogi kabi y u r a k - t o m i r kasalliklari, ovqat h a z m qilish tizim i 
kasalliklari (gastrit, kolit, e nterit, enterokolit va b oshq.), gepatit, 
chillashir, pellagra va boshqa kasalliklarning kelib chiqish sabablari, 
tarqalishi, davosi va oldini olish masalalari c h u q u r o ‘rganildi. 
P u n k s io n b io p siy a , l a p a r o s k o p iy a , ra d io g e m a to g ra f iy a , ichki 
a ’zolar kasalliklarini maxsus apparat y o rd am id a aniqlash tufayli 
ichki kasalliklarning yangi klassifikatsiyasi tuzildi. T o lqim alarda 
parazitlik qiladigan lyambliyalami topish va u keltirib chiqaradigan 
kasallik — lyambliozni kom pleks davolash usuli ishlab chiqildi.
CVtkir va surunkali pnevm oniya, bronxial astm a kabi kasalliklar 
a l o h i d a e ’t i b o r b ila n o ‘r g a n i l m o q d a . A n e m iy a , le y k o z kabi
14

---

kasalliklarni o ‘rganish va ularni davolashda talaygina yutuqlarga 
erishildi. O lim lardan M .I. Slonim , I A . Kassirskiy, N .V .D anilov, 
A .N . Kryukov, M .F. M iro c h n ik va boshqalar bergan tadqiqotlarni 
keyinchalik Z. I. Umidova, A.X. X o‘jayev, E.l. Otaxonov, N.I. Ismoi- 
lov, A.A. Asqarov, A.S. M n u sh k in , M .H . H am idova, R.A. A bdul- 
layev, R.A. Katsenovich, O.B. Bahodirov, K.B. Bahodirov, G.S. Su- 
laym onova, K.Y. Y o l d o s h e v , T .M . Qoriyev, R.A. Qoraboyeva, 
X.I. Yanboyeva, A .M . Ubaydullayev, U.A. Asqarov va boshqalar 
d avom ettirib kelishmoqda.
Endokrinologiya b o ‘yicha olib borilgan tadqiqotlar (Y.H. T o ‘ra- 
qulov, S.A. M a ’sumov, P.I. Fyodorova, R.K. Islombekov, E.G. Qayu- 
m ov, Sh.Sh. Ilyosov) natijasida respublikam izning ayrim t u m a n -
larida tarqalgan q a lq o n s im o n bez kasalliklari (xususan, b u q o q ) 
keskin kam aydi. Ichki sekretsiya bezlari, diabetoldi holatidagi 
kishilarda lipidlar almashinuvi va gem odinam ikasi o ‘rganildi. Fizio­
terapiya va kurortologiyaga oid olib borilgan tadqiqot va izlanishlar 
natijasida respublikada k o lpgina m ahalliy m a ’danli suv va shifo­
baxsh iqlimli jo y la r — «C him yon», «Chortoq», «Toshkent» m in e ­
ral suvi, Sitorayi Mohi Xosa ishlab turibdi. Bu sohada Y.K. M o ‘minov, 
Z.A. D o lim o v , R.A. K a tsen o v ic h la rn in g xizm atlari katta.