Ichki kasallikiar

12.2. Pnevmokoniozlar
Pnevm okonioz
( y u n o n .
pnem ok —
o ‘p k a va 
konua —
c h a n g ) — 
zararli c h a n g l a m i u z o q v aq t y u tis h d a n p a y d o b o l a d i g a n o ‘pka 
kasalliklari g u ru h ig a kiradi.
319

---

Etiologiyasi.
P n e v m o k o n i o z l a r k o ‘p i n c h a t o g ‘- k o n , k o ‘m ir , 
a sb e st, c h i n n i - f a y a n s , m a s h in a s o z lik k o r x o n a la r id a va s a n o a tn i n g
b a ’zi b o s h q a s o h a la r id a m e h n a t q ila d ig a n la rd a yuza ga keladi.
P n e v m o k o n i o z k asalligining kelib ch iq ish id a :
1. M in e r a l c h a n g la r - s e m e n t , asbest, silikat va b o s h q a la r .
2. M e ta ll c h a n g la ri.
3. K o ‘m i r c h a n g la ri.
4. 0 ‘sim lik c h a n g la r i - p a x ta , q o g ‘o z , k ra x m a l ta y y o r la s h
u c h u n x o m a s h y o c h a n g la ri t a ’sir qiladi.
Klinikasi.
B e m o r l a r h a n s ir a s h , y o ‘ta lish , k o ‘k r a k n in g o g 'r ib
t u r i s h i d a n n o lis h a d i. K a s a llik n in g d a s tla b k i d a v r id a h a n s i r a s h ,
o d a t d a , o d a m j i s m o n i y ish q ilg a n id a , y u q o r ig a k o ‘ta r i l g a n i d a ,
te z y u rg a n id a seziladi.
Y o ‘tal q u r u q b o ‘ladi yoki y o ‘t a l d a n k eyin b a lg ‘a m ajraladi. 
K a sa lla r k o ‘p i n c h a d a r m o n s iz lik , t e z c h a r c h a b q o lish , t o ‘sho sti 
s o h a s in in g o g ‘rib tu ris h i, k o ‘ngil a y n ish i, z a r d a q ilis h id a n sh ik o y a t 
qilishadi.
P n e v m o k o n io z bilan o g lrigan b e m o rla rd a k o ‘p in c h a y u q o ri nafas 
y o ‘llarid a su ru n k a li yalligManishga xos o ‘zg a rish la r u ch ray d i: atrofik 
re n it, laringit, su ru n k a li b r o n x it, o ‘p k a e m fiz e m a s i. B ro n x it b a ’z a n
a s t m a t i k x a r a k te r g a ega b o i a d i . K a sa llik z o ‘rayib b o r g a n sari, 
o ‘p k a n in g tiriklik s i g l m i k am ay ib , n afas va y u r a k - t o m i r la r siste m a - 
s in in g funksiyasi iz d a n c h iq a d i.
P n e v m o k o n i o z b o s q i c h m a - b o s q i c h klinik a lo m a tla r i n a m o y o n
b o i a d i . Dastlabki b o sq ic h la rid a y u q o rid a aytib o l i l g a n d e k , jis m o n iy
ish v a q tid a h a n s ir a s h , q u r u q y o ‘t a l d a n b e m o r l a r n o lisalar, keyingi 
b o sq ic h la rid a a lo m a tla rn in g k o ‘p r o q ifod ala n g an b o l i s h i , o ‘p k a n in g
p eriferik q ism la rid a to p ila d ig a n t u g u n c h a la r s o n in in g k o ‘payganligi, 
lim fa t u g u n la r in in g k a tta la sh g a n lig i, n i h o y a t , o g l r h o lla r d a n afas 
y e tish m o v c h ilig i va ti n c h tu r g a n d a h a m b e m o r h a n s ira s h i r o ‘y- 
ro st if o d a l a n g a n b o i a d i . O lp k a n i n g tirik lik s i g l m i va b o s h q a
funksional s in a m a la r k o ‘rsatkichi sezilarli d a ra ja d a pasayadi. Kasallik 
tu b e r k u lo z , o ‘p k a , y u r a k y e tish m o v c h ilig i, e m f i z e m a kabi a s o r a tla r
b ila n k ec h ish i m u m k in .
R e n t g e n o l o g i k t e k s h i r i l g a n d a , o ‘p k a ta s v i r i n i n g ikki d iffu z
r a v is h d a q u y u q l a s h i b , d e f o r m a t s i y a l a n i b q o l g a n i , b o l a k l a r a r o
p lev ra n in g q a lin lash g an i, o ‘p k a ild izlarining k e n g a y g an i va kattaligi
1— 3 m m k e la d ig a n silikotik t u g u n c h a l a r n i n g m a y d a - m a y d a , t a r -
q o q , d u m a l o q soyalari borligi b ila n ifo d a la n a d i.
320

---

Laboratoriya tahlili.
Q o n d a le y k o sito z va e r itro ts itla r c h o ‘kish 
te z lig in in g o rtish i kuza tilad i.
Davolash.
K a sb va iq lim n i o ‘zg a rtirish , is h c h i- x o d im la r n i v aq t- 
vaq ti b ila n m a jb u riy s u r ’a t d a tib b iy te k s h ir u v d a n o ‘tk a z ib turish 
lo zim . Ish jo y la rin i c h a n g d a n xoli q ilishga q a r a tilg a n sa n ita riy a - 
te x n ik a ta d b irla r i k a tta a h a m i y a t kasb etadi.
D o r i - d a r m o n l a r d a n s h if o k o r k o ‘rs a tm a la rig a k o ‘ra, a n t i b i o ­
t i k l a r , y o ‘t a l g a q a r s h i d o r i l a r , b a l g ‘a m k o ‘c h i r u v c h i d o r i l a r ,
a n tig is ta m in v o s ita la r d a n fo y d a la n ila d i.
O k s i g e n o t e r a p i y a , y a ' n i n a m l a n g a n k is lo r o d b e r i s h , c h a l -
g ‘itu v c h i v o sitalar, o y o q q a 100 g x a n ta l k ukini b ila n v a n n a qilish, 
o r q a g a x a n t a l q o g ‘o z l a r i n i q o ‘y is h , f i z i o t e r a p e v t i k m u o l a j a l a r
q ilin a d i.