Ichki kasallikiar

0 ‘TK IR ALLERGOZLAR. ALLERGIYA VA
ALLERGIK KASALLIKLAR
13.1. Umumiy tushuncha
A llergiya s o ‘zi y u n o n c h a b o ‘lib, 
«a/los» —
b o s h q a , 
«organ» —
t a ’s ir q i l a m a n m a ’n o s i n i b i l d ir a d i . D e m a k , a lle r g iy a t a ’sirga 
b o s h q a c h a ja v o b b e rish d e m a k d ir .
1 9 0 2 - y ild a v e n a li k s h i f o k o r K. P ir k e t b i r i n c h i b o r a lle r g iy a
t o ‘g ‘ri s i d a t u s h u n c h a b e r ib , u n i n g q o n u n l a r i n i is h la b c h i q d i .
Z a r d o b a n a fila k siy a si h o d is a s in i A r ty u s b ila n b ir v a q t d a ru s o lim i 
G . P . S a x a r o v k a s h f e t d i . Bu h o d i s a A r t y u s - S a x a r o v f e n o m e n i
d e b a ta la d i.
A . M . B e z r e d k a an tia n a fila k s iy a usulini ishlab c h iq ib , d e s e n -
sibilizatsiyalash usulini, y a ’ni sensibillangan h a y v o n la rn in g o r tiq c h a
s e z g ir lig in i, u l a r g a b i r m o d d a l a m i n g o ‘z in i t a k r o r - t a k r o r y u b o ­
rish y o i i b i l a n b a r t a r a f e t i s h u s u l i n i b i r i n c h i m a r t a q o ‘lla y
boshladi.
H o z irg i z a m o n a v iy tib b iy o td a allergiya d eb , kishi o rg a n iz m in in g
h a r q a n d a y y o t m o d d a l a r g a n is b a ta n s e z u v c h a n lig i o sh ib ketishi 
t u s h u n i l a d i . I n s o n o r g a n i z m i g a t u s h i b , u n i n g s e z u v c h a n l i g i n i
o s h ir a d ig a n h a r q a n d a y y o t n a r sa la rg a alle rg e n deyiladi. A llergik 
kasalliklarni p a y d o qilu v ch i a lle r g e n la r t u r l i - t u m a n b o ‘lib, u la rn in g
soni 7000 d a n o sh ad i.
A . D . A d o a lle r g e n la rn i ikki k a tta g u r u h g a - e k z o a lle r g e n la r va 
en d o a lle rg e n la rg a b o i a d i .
E k z o a lle r g e n la r - ta s h q i m u h i t d a n o rg a n iz m g a tu s h ib , u n in g
sezgirligini oshiradi. B ular h a m o ‘z navbatida, y a n a ikki tu rk u m g a -
m ik ro b s iz a lle r g e n la r va m ik ro b li a lle rg e n la rg a b o l i n a d i .
M ik ro b siz allergenlar:
1. 0 ‘s im lik a lle r g e n la ri: b u t u r l i - t u m a n y o vvoyi o ‘t l a r n i n g
c h a n g i, guli va d a r a x tla r c h a n g i. Kasallik a lo m a tla r i sh u o ‘s im - 
liklarning gullash d a v rid a p a y d o boNib, gullash davri t a m o m b o l i s h i
bilan t o ‘xtaydi.
2. U y - r o ‘z g ‘o r allergenlari: uy c h a n g i, k ito b c h a n g i, yostiq 
pari va b o sh q a la r .
325

---

3. E p id e rm a l allergenlar: m u s h u k , k u c h u k , q u y o n , e s h a k , o t, 
tu y a , d e n g iz c h o ‘c h q a si, q o ‘y, e c h k i, sigir va b o s h q a h a y v o n la r n in g
j u n la r i, h a t t o , o d a m m o ‘ylari h a m s h u n g a kiradi.
4. K im y o v iy allerg en lari b e n z o l, f o r m a lin , d u s t va b o sh q a la r .
5. D o ri allergenlari: p en itsillin , s t r e p to m its in , te tra sik lin , a s ­
p irin , Z?! v ita m in i va h.k.
6. O v q a t allergenlari: t u x u m , b aliq , y o n g ‘o q , asal, s h o k o la d va 
boshqalar.
7. U y d a b o q ila d ig a n b a liq la rg a b e r ila d ig a n d a f n iy a , g a m a r u s , 
motil.
8. H a s h a r o t l a r allerg en lari va u la r n in g za ra rla ri: ta n g a c h a la r i, 
ta n a s i, a sa la ri, q o v o g ‘ari, beli i n g ic h k a a r il a r n i n g z a h a r i. U l a r
c h a q q a n d a o r g a n iz m sezgirligini z a h a rig a n is b a ta n o sh irad i.
9. Z a r d o b a l l e r g e n l a r i : o d a m o r g a n i z m i g a t u r l i y u q u m l i
k a sa llik la rn in g o ld in i olish va d a v o la s h m a q s a d id a q o ‘llan ila d ig an
z a r d o b la r .
M ikrobli allergenlarga K ox tay o q c h a si, stafilokokk, stre p to k o k k , 
p n e v m o k o k k va b o sh q alar, z a m b u r u g 4 allergenlar, virusli allergenlar 
kiradi.
E n d o (ic h k i)a lle rg e n la r g a a u to a lle r g e n la r kiradi. B u n d a o rg a - 
n i z m n i n g k a sa lla n g a n b ir o r jo y id a g i h u ja y ra va t o 'q i m a l a r o ‘sh a
o r g a n iz m n in g o ‘zig a b e g o n a b o ‘lib q o la d i va turli k a sa llik la rn in g
avj olishiga sab a b b o ‘ladi.