ikkilamchi gipertoniyaga xos belgilar n a m o y o n b o ‘ladi. Arterial
gipertoniya buyrak koptokchalarining y a llig ia n ish i ( o ‘t k ir nefrit)
yoki skleroz tufayli zararlanishi oqibatida, arterial bosim regula-
tsiyasining buzilishi, buyraklarda q o n oqishining yetishmovchiligi
m unosa ba ti bilan ularda ishlab chiqariladigan
m axsus m o d d a n in g
t a ’sir qilishi sabab boMadi. Arterial gipertoniyaning o ‘tishi u c h u n
o rganiz m ning turli xil sohalaridagi tom irlarning spazim ga uchrab,
shu sohaga qon kelishining vaqtincha kamayib qolishi va funksional
o ‘zgarishlar kelib chiqishi xarakterlidir.
O g‘riq -
buyrak kasalliklarida o g ‘riqlar bel sohasida seziladi.
B a 'zan ular doim iy boNadi, boshqa hollarda bel sohasida faqat
o g ‘irlik seziladi. K o ‘pgina hollarda vaqt-bevaqt buyraklar sohasida
birdan boshlanadigan, aksari chidab b o l m a y d ig a n o g ‘riq kuzatiladi
(buyrak sanchiqlari).
Siydik tarkibining о ‘zgarishi.
Siydik laboratoriyada tekshirilganda,
u n d a o ‘ziga xos bir q a n c h a o ‘zgarishlar topish m u m k in :
albu-
minuriya (proteinuriya) - siydik bilan oqsil ajralishi, gematuriya -
siydikda q o n (eritrotsitlar) boMishi, silindrlar, epitelial hujayralar,
leykotsitlar, bakteriyalarni topish m u m k in .
Siydikning rangi va tiniqligi
ko ‘z bilan ko ‘rib aniqlanadi. Bunda
siydikni silindrga solib, oq n a rsa ustida qaraladi.
N o r m a l siydik
o c h sariqdan q o r a - q o ‘n g ‘irranggacha b o ‘ladi. A gar siydakka o ‘t
pigm entlari aralashsa, u pivo rangini oladi (sariq-yashil rangdan
t o ‘q jigar ranggacha), agarda q o n pigm entlari (gem aturiya, g e m o -
globinuriya) aralashsa, bu h olda u g o ‘sht yuvindisi rangiga kiradi.
Siydikda bakteriya k o ‘p m iq d o rd a b o ‘lsa, u loyqa b o ‘lib qoladi.
Siydikka leykotsitlar, eritrotsitlar,
epiteliya, silindrlar h a m k o ‘p
m iq d o rd a b o ‘lsa h a m , siydik loyqalanadi.
K o'zdan kechirish -
buyrak kasalliklarida teri rangi sianotik
tusda yoki b o ‘zargan boMadi. Teriosti kletchatkasining shishganligi
aniqlanadi. Ularning yuzi va qovog‘i kerkib, gohida esa rangi oqarib
ketadi. B u y ra k -to s h kasalligida yuzi b o ‘rtib, q iz a ra d i, terlash
kuzatiladi. N efrozda rangi oqarib, shishgan qismlari yuzasi yaltiroq
va quruq b o ‘ladi. Surunkali nefrit bilan og ‘rigan
b e m o r n in g rangi
z a ’faron, terisi quruq boNadi.
Buyrak kasalliklarida Pastematskiy alomati m a ’lum rol o ‘ynaydi:
c h a p q o ‘lning kafti bir buyrak sohasiga q o ‘yilib, o ‘ng q o ‘lning
m ushti bilan c h a p q o ‘l panjasining orqasiga ohista urib k o ‘riladi,
keyin ikkincha t o m o n d a ha m xuddi shu takrorlanadi. U yoki bu
252
to m o n n i n g bezillab turishi yoki b i rm u n c h a k o ‘pro q sezgir boMib
chiqishi Pasternatskiyning m usbat yoki kuchsiz m usbat alom ati
deb hisoblanadi. SogMom o d a m d a buyraklar q o ‘lga u n nam aydi,
lekin u la r k a tta la s h g a n d a yoki o ‘r n id a n surilib qolgan b o ‘lsa,
paypaslab k o ‘rilganida ko lp in c h a q o ‘lga unnashi m um kin.
B em orni turli vaziyatlarda: tik tu rg ‘izib q o ‘yib, chalqanchasiga
yoki yonboshi bilan yotqizib q o ‘yib b u yraklam i palpatsiya qilish
m u m k in . Eng yaxshi natija olish u c h u n b e m o r c h u q u r - c h u q u r
nafas olib turishi va qorin m uskullarini b a ta m o m b o ‘shashtirishi
zarur.
B e m o r oyoqlarini uzatib c h a lq a n c h a
yotgan holida palpatsiya
qilinadigan boNsa, tekshiruvchi kishi q o ‘l kaftini, o rq a to m o n d a n
bel sohasiga, ikkinchi q o ‘l kaftini qo v u rg 'ala r c h e tid an pastroqqa,
qoringa q o ‘yadi va b e m o r n in g nafas harakatlaridan foydalanib,
q o ‘lini qorin bo ‘shlig‘iga imkoni boricha chuqurroq botirishga harakat
qiladi. Shu bilan bir vaqtda, orqa tomonga tuigan q o ‘li bilan palpatsiya
qilayotgan q o ‘li
to m o n ig a qarab, kalta-kalta zarb beradi va shu
tariqa buyrakni oldinga surishga urinib k o ‘radi. Qov suyaklari ustini
palpatsiya qilib k o ‘rish b a ’zan qo v u q n in g kattalashib ketganini
topishga im k o n beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
