Ichki kasallikiar

7 .4 . M e ’da kasalliklari
7 .4 .1 . G a strit
M e ’d a shilliq q a v a tin in g y a l l i g ia n i s h ig a g astrit dey ilad i. K linik 
k e c h ish ig a k o ‘ra, o ‘tk ir va su ru n k a li g a s tritla r farq qilin a d i.
216

---

7.4.2. 0 ‘tkir gastrit
Etiologiyasi.
Sifatsiz o v q a t m a h s u lo tla r in i iste ’m o l qilish, qiyin 
h a z m b o ‘la d ig a n , y o g ‘li, a c h c h i q , d a g ‘al o v q a tla r , issiq va sov u q
o v q a tla r , k u c h li spirtli ic h im lik la r ic h ish , kislota va is h q o r la r d a n
z a h a r l a n i s h , o v q a t l a n i s h t a r t i b i n i n g b u z i l i s h i, t ib b iy d o r i l a r n i
n o t o ‘g ‘ri q a b u l qilish, yovvoyi q o ‘z iq o r in , poliz m a h s u lo tla r id a n
z a h a r la n is h , b a k te r iy a to k s in la r in in g t a ’siri, kasalliklar o q ib a tid a : 
o ‘tk ir a n g io x o lit, o ‘t k i r p a n k r e a t i t , b e z g a k , g rip p , s a lm o n e llo z ,
b o t u l i z m , q i z i l c h a ( s k a r la tin a ) , p n e v m o n i y a , sil, y u r a k y e t i s h ­
m o v ch ilig i ( d im la n is h ) o q i b a t i d a b u y r a k y etish m o v c h ilig i ( u r e m ik
gastrit).
K linikasi.
0 ‘t k i r g a s tr it t o ‘s a t d a n b o s h l a n i b , o g ‘iz b e m a z a
b o l a d i , s o i a k o q a d i, k o ‘ngil ay n iy d i, is h ta h a y o ‘q o la d i. Y eyilgan 
o v q a t a r a la s h b e m o r q a y t q iladi, q u s u q b a d b o ‘y hidli, u n d a shilliq 
o ‘t b o ‘la d i, q u s u q d a yax sh i h a z m b o ‘l m a g a n o v q a t b o ‘la klari 
k o ‘rin ad i. K o ‘p su y u q lik y o ‘q o tis h o q ib a tid a b e m o r c h a n q a y d i,
t a n a h a r o r a ti k o ‘ta rila d i ( 3 8 — 39°C). Q o r i n n i n g y u q o ri epigastral 
s o h a s id a o g ‘riq seziladi. O g ‘riq g o h lo ‘q illa g a n , g o h a c h ita d ig a n , 
g o h i d a k u c h li x u r u js im o n b o l a d i . M e ’d ao sti s o h a s id a t o ‘liqlik va 
og‘irlik seziladi.
Q o r i n d a m b o ‘ladi, g o h i d a ichi q o ta d i (q a b z iy a t), g o h i d a esa 
k e tm a - k e t ich ketadi. D a rm o n siz lik , lohaslik, te z c h a rc h a s h seziladi. 
B o sh o g ‘rish i, b o s h a y la n is h i k u z a tila d i. 0 ‘t k i r g a s tr itn i o g ‘ir 
s h a k lid a t o m i r y e tis h m o v c h ilig i (k o lla p s)g a xos b e lg ila r n a m o y o n
boMadi.
K o ‘z d a n k e c h i r i l g a n d a , t e r i r a n g i o q a r g a n , b a d a n d a n
y o p i s h q o q s o v u q t e r c h i q a d i , la b la r k o ‘k a r a d i, u c h u q to s h a d i. 
Puls te z - t e z , m i n u tig a 100— 120 m a r t a (ta x ik a rd iy a ) u rib, yaxshi 
to N is h m a y d ig a n b o ‘lib q o la d i. Q o n b o sim i pasa y ib k e ta d i, yu ra k
t o m i r b o ‘g ‘iq b o ‘lib q o la d i, n a fa s qisadi.
Til q u r u q , tild a g u n g u r t - j i g a r r a n g d a g ‘al k a r a sh b ila n q o p -
l a n g a n b o i a d i . P a lp a ts iy a d a ep igastria l s o h a d a o g ‘riq k u za tilad i, 
ic h a k d a q u ld ir a s h , k o ‘ric h a k s o h a s id a c h a y q a lis h , sh o v q in seziladi.
Laboratoriya tahlili:
q o n d a neytrofil ley k o sito z, E C h T t e z la s h ­
g a n ; siydikda oqsil va g ip e rb iliru b in e m iy a topiladi.
M e ’d a su y u q lig in in g kislotaliligi avvaliga o s h g a n , k e y in c h a lik
u n in g kislotaliligi p asa y ib ketadi. A xlat b a d b o ‘y b o i i b , u n d a n ovqat 
va sh ilim s h iq a r a la s h m a la r to p ila d i. Q u s u q d a g i k islota la r tekshirilib
217

---

k o ‘rilg an d a y o y u q o ri, yo p a st r a q a m la r n i to p is h yoki e r k in xlorid 
kislota m u t la q o y o ‘qligini a n iq la s h m u m k in .
Davolash vaprofilaktikasi.
D a stla b t a s h q a r id a n tu s h g a n toksinli 
m o d d a l a r n i o r g a n iz m d a n c h iq a r is h z a r u r , s h u m a q s a d d a m e ’d a
yuviladi. M ahalliy sh a ro itd a qaynatilgan, ilitilgan suv, ay r a n ichkizib 
q u stirish m u m k in .
Ich a k n i zaharli, toksinli m oddalardan tozalash.
T u z surgi — 
m a g n e z iy sulfat, n a tr iy sulfat y a r im s ta k a n suvga 25 g q o ‘shib 
ichkiziladi. T o z a lo v c h i h u q n a l a r h a m qilin a d i.
O r g a n iz m n i suvsizlanishiga q a rsh i va q o n n i to k s in d a n to z a la sh , 
o g ‘r iq n i q o l d ir is h u c h u n s h i f o k o r k o ‘r s a tm a s i g a b i n o a n , tu rli 
v o sita la r va y u r a k g likozidla ri buy u rilad i.
K a sa llik n in g p ro f ila k tik a si o z i q - o v q a t m a h s u l o t la r i n i t o ‘g ‘ri 
s aq lash u s tid a n sa n ita riy a n a z o r a ti olib b o r is h d a n ib o ra t, o v q a t 
ta y y o rla n ad ig an id is h -to v o q la rn in g to z a bofiishiga a lo h id a ah a m iy a t 
b e r i s h z a r u r . O s h x o n a x o d i m l a r i n i v a q t - v a q t i b i l a n t i b b i y
t e k s h ir u v d a n o ‘tk a z ib tu ris h kerak.
K asallikni p arv arish q ilish d a — o g ‘iz b o ‘sh lig lini m u n t a z a m
to z a la b tu rish , qusish v a q tid a q o r in g a issiq qilish (issiq gre lka , 
к о m p re ss, p rip a r k a q u y is h ) to z a lo v c h i yoki sifonli h u q n a qilish 
lozim.
G i y o h l a r d a n ich k e t g a n d a 20 g y o n g ‘o q v a 4 0 g r o v o c h
yig‘m a s id a n b ir o sh q o s h iq solib, 200 ml q a y n a b tu r g a n suvda 
10 m i n u t o h is ta q a y n a tila d i. U n i d o k a d a n o ‘tk a z ib , k u n d a v o m i d a
2 m a h a l o v q a tla n is h d a n 40 m i n u t o ld in 200 m l .d a n ich ish lozim .