Ички ёнув двигателлари» фанидан маърузалар матни -кисм 521100 «Ер усти транспорт тизимлари»

Диффузион ѐниш тўғрисида тушунча.
Дизелларда ѐнувчи аралашма бевосита цилиндрда ѐниш бошланиш олдидан ҳосил 
бўлади ва камерада аланга пайдо бўлгандан кейин ҳам бу жараѐн давом этади. Бунда 
ѐнилғи заррали тўғрдан тўғри реакғия соҳасига тушиб у ерда ҳаво кислороди билан 
аралашади. Реакғия соҳасида юқори ҳароратли аланга мавжуд бўлганда кимѐвий 
жараѐнлар жуда тезлик билан кечади ва ѐнлғининг ѐниш тезлигини қаътий чеклаб 
қўймайди. Унинг тезлигини ѐнилғининг ҳаво билан диффузион аралашува чеклайди ва 
ростлаб туради. Шу сабабли газ турбинали двигателлар, буғ қозон қурилмалари, газ 
горелкалари ва бошқа қурилмаларнинг ѐниш камераларида ҳам қўланиладиган ѐнишнинг 
бу тури диффузион ѐниш деб аталади. 
Диффузион ѐниш қатор ўзига хос хуссусияталри билан олдиндан аралаштирилган 
бир жинсли аралашмаларнинг ѐнишидан фарқ қилади. Агар реакғия сохасига ѐнилғи ва 
оксидловчи модда алоҳида берилса ѐниш соҳаси бирмунча қуюқ аралашма (дизел 
ѐнилғиси ва бензин учун 

=0,85...0,92) ҳосил бўладиган жойда жойлашади. 
Агар ѐнилғининг ѐки оксидловчи модданинг берилиши фаза бўйича ҳар хил ва вақт 
бўйича турлича бўлса, аланга қўлами мос равишда ўзгаради, конғентрағияси энг мақбул 
бўлган соҳада автоматик тарзда барқарорлашади. Агар суюқ ѐнилғи ѐниш соҳасига 
тўзитилган ҳолда берилса, буғланаѐтган томчилар атрофида буғ пардасининг ташқи 
томонида, яъни ѐнилғи ва ҳаво керакли миқдорда тўпланадиган жойда аланганинг 
маҳаллий қўламлари юзага келади. Ҳавода томчилар миқдори жуда зич бўлганда улар 
аланганинг умумий қўлами билан қуршалади. Кичик диаметрли (40 мкм дан кичик) 
томчиларнинг ѐниши бир жинсли аралашманинг ѐнишидан кам фарқ қилади, бироқ аланга 
қўлами анчагина турғун бўлади, чунки бу ҳолда ҳамма вақт реагентлар 
конғентрағияларининг ѐниши учун энг мақбул бўлган соҳа ва хамиша реакғиялар катта 
тезликда кечадиган юқори ҳароратли соха ҳам (

4) ѐниш жараѐни бузилмаган ҳолда 
ишлай олади. 

---

50 
Шу билан бир қаторда диффузион ѐниш дизелларда кўп учрайдиган салбий ходиса 
ишлатилган газларннинг туташига сабаб бўлиши ҳам мумкин. Ёнилғи ѐниш камерасида 
нотекис тақсимланганда айниқса агар нисбатан катта ўлчамли (100 мкм ва ундан катта) 
томчилар мавжуд бўлса, ѐнилғи заррали аланганинг барқарор мавжуд соҳасига тушиб, 
ҳаво етишмовчилиги (

0,3...0,35)да крекинг ходисасига учрайди, яъни молекулалари 
парчаланиб қаттиқ углерод юзага келади. Углерод заррали оғир углеводородлар 
иштирокида йирикроқ (иаҳминан 300 мкм) зарраларга айланиб, жараѐннинг кейинги 
босқичларида ѐнишга улгурмайди ва қурум (қора тутуннинг таркибий қисми) ҳосил 
бўлади. 
Томичининг атрофида буғ қобиғи I (парда) жойлашади. II - зўнада ҳарорати ва 
таркиби алангаланувчи ҳолатга келган ѐнилғи ҳаво аралашмаси бўлади. III - зонага ѐниш 
махсуллари чиқариб юборилади. 
10.2-расм. Ҳаракатланувчи томчини ѐниш тизими келтирилган. 
I-буғ қобиғи; II-ѐнилғи ҳаво аралашмаси; III-ѐниш махсулоти. 
Адабиѐтлар 
1. 144...159 бетлар 
2. 123...130 бетлар 
3. 161...168 бетлар 
4. 118...126, 132...134 бетлар 
5. 133...138 бетлар 
I 
III 
II 

---

51 
11-Мавзу.