Ибрайым юсупов ойлар қосықлар ҳамь поэмалар

ҚУДИРЕТЛИ ШНАР ҲАҚҚЫНДА ҚОСЫҚ 
"Бизлер рус жери ушын жан беремиз..." 
(Қарақалпақлардынг анты,
XII асирдеги Ипатьев жылнамасынан) 
I 
Шнар тамыры қанша кетсе теренгге,
Сонша беккем, сонша қою саясы...
Мен—қырғыйман, днепрлик еменде
Ерте гезде болған тунгғыш уясы. 
Сол уядан тулегенмен, ушқанман,
Талай даул аймалаған тосимди.
Биик емен қорғап мени душпаннан,
Жапыракларьн жапқанлары есимде... 
Зер ғуббалы дарьуазасын Киевтинг
Қара қуйын уйытқып келип қаққанда,
Батыр князь дружинасын жиыпты,
Сурен салып уатан қорғау ҳаққында. 

---

7 
Клобукилер
1
қуатлап бул уранды,
Уатан ушын гуреске бел байлаған.
Бабам, сойтип, беккем услап қуралды,
Святославтынг алтын созин тынглаған. 
Қалай жатар атланбай жас азамат,
Атын айтып шақырғанда ағасы?
Ағасына ерип жауға қойған ат,
Дубирлетип Дон, Днепр жағасын. 
Қонышынан суырып ақ семсерин,
Уран айтып жауға қарсы ушқанда,
"Ерлигинге турдым, иним, мен сенинг!"
Деп ағасы оны мақтаған сонда... 
Журь оқушым, журь, аулға барайық,
Ол жерде коп жанлы тарих—жраулар.
"Шежиренгди айт, ата" деп сорайық,
"Ата, сизден жуап кутер сораулар". 
Толғап жрау тоғыз асир толғауын,
Силтеп берер дослық жырдынг сағасын.
Аралатып саған "орыс орманын",
Жағалатар Едил, Жааық жағасын. 
Қатпарланған ғарры жрау ойлары
Ески ктап бетлериндей ашылар.
Сағымланып шалқып жанған қандағы
Алыс оттынг ушқынындай шашырар. 
Биз ертеден бауыр басып келемиз,
Ашып рус жылнамасын қаранг тап:
1
Черные клобуки – қарақалпақларды ертеде рус жеринде солай 
атап жүрген. И.Ю. 

---

8 
"Бизлер рус жери ушын олемиз!"…
Деген созди босқа айтпаған қаралпақ. 
Кеулим тасар рус жери дегенде,
Онда туған менинг ығбал қуяшым.
Мен —қырғыйман, днепрлик еменде,
Ерте гезде болған тунгғыш уясы... 
II 
Шнар тамыры қанша кетсе теренгге,
Сонша биик, сонша желге тозимли.
Бул шнардан назер салсанг алемге,
Қауипсиз жане марть сезерсенг озингди, 
Маккар шарият қанлы қлыш сермелеп,
Қия алмаған бул шнардынг тамырын.
Алтын баслы айдарҳадай ормелеп,
Жға алмады патша, ханлар ҳамири. 
Усы шнар жол корсеткиш жулдыздай,
Адастырмай турды талай каруанды,
Усы шнар қисық жолға бурғызбай,
Петербургқа алып барған бабамды. 
Атланғанда халқын баслап созь берип,
Тунди серппек болып туылған жерден,
Ерназардынг қумар ала козлери —
Жумыларда сол шнарға телмирген. 
Усы шнар шақырған жел орлетип,
Аралда урлеген умит желқомын.
Қобызынан Тарастынг саз тербетип,
Жрын байғусларға жеткерген онынг. 

---

9 
Тмискиленген лордқа есик ашып хан,
Қанлы панже буунағанда алқымды,
Қос тосекли арысланнынг аузынан
Усы шнар алып қалған ҳалқымды. 
Пақырларға пана болып турды ол,
Мадет тлеп еллер келди мангына.
Усы шнар астындағы уллы жол
Алып келди бизди бахыт тангына. 
III 
Шнар тамыры қанша кетсе теренгге,
Сонша беккем, сонша қою саясы...
О, қудиретли шнар, келдим салемге,
Шақанг шын дослықтынг меҳригиясы. 
Жапырақларынг "кел" деп, жыллы сбырлап,
Дослық аясындай ашылар мудам.
Шақангдағы сансыз қуслар жуғырлап,
Сырлы сулу намаларға сайраған. 
Баяғыдай атирапынг шол емес,
Жекке-жарым емес енди жолаушынг.
Жапырақларынг булттан тамшы тлемес,
Самал шақырыа гуулер айбатлы даусынг. 
Жат ниетлер соза алмас саған қол,
Ось шнарым, жеттинг осер гезинге!
Қашан, қайда журсем-де сен силтеп жол,
Кокше бултгай елеслерсенг козиме. 
Шадлы мақсет сапарына жол тартқан
Қарақалпақпан, паналаған саянга.
Егер жалғыз шбығынгды сындыртсам,

---

10 
Козлеримди шоқыт қусқа, аяма! 
1959-жыл, май.