I umumiy qism

2.5. Payvandlash usullarida qo’llanadigan ishchi gazlar

haqida umumiy ma`lumot.

---

 

        Vodorodni  saqlash  va  kerakli  joylarga etkazish  uchun  po’lat  ballonlarga  

15  MPa  bosimda  qadaladi.  Vodorod  gaz alangasi  yordamida  xamda  plazma  

yoyi    yordamida    ko’prov    kesish    jarayonida  qo’llanadi.  Azot    N    mis,    uning  

qotishmalaridan    va    po’latlardan    tayyorlangan  detallarni    payvandlashda    va  

qoplashda  qo’llanishi  mumkin.  Bu  gaz payvandlash  yoki  qoplash  jarayonida  

metall    bilan    reaktsiyaga    kirishganda  erimaydigan    nitridlar    hosil    qiladi    yoki  

metall  chokida  erib  ketadi.  

         Sanoatda    azot    gaz    xolatda    ishlab    chiqiladi    va    po’lat    ballonlarda    15  

MPa    bosimda  tarqatiladi.  Istiqbolli  usullarda  bu  gaz  ko’proq  ximoya  muxitini 

vazifasini bajaradi.  

       Argon    Ar    asosan    qora    va    rangli    metallardan    tayyorlangan    detallarni  

payvandlash, qoplash va purkash usullarida qo’llanadi.  

      Sanoatda  argon  gaz  xolatda  ishlab  chiqiladi  va  po’lat  ballonlarda  15  MPa 

bosimda  tarqatiladi.  Argon  gazi  nisbatan  qimmat  bo’lganligi  uchun  uni  boshqa  

gazlar bilan aralashmasini qo’llash tavsiya etiladi.  

      Geliy  inert  gazi  bo’lganligi  sababli  uni  ko’p  istiqbolli  usullarda ishlatish 

mumkin. Geliy gazini qo’llashda yuqori sifatli qoplamalar olish  

mumkin.  Lekin,  bu  gaz  nayob  va  narxi  ancha  yuqori  bo’lganligi  sababli  uni 

faqat    qimmatbaxo    va    ta`mirlash    uchun    nozik    bo’lgan    detallarni    qoplashda 

qo’llanishi tavsiya etiladi.    

       Gaz alangasi yordamida payvandlashda, qoplashda va purkashda yonuvchi gaz 

sifatida  atsetilendan  tashqari  metan,  propan,  koks,  shaxar  gazlaridan  kerosin  

bug`idan  xamda  ularning  aralashmasidan  foydalanish  mumkin.       YOnuvchi 

gazlarning tasnifi 2.10 jadvalda keltirilgan.   

         Sanoatda    alangani    xosil    qilish    uchun    yuqorida    keltirilgan    gazlardan 

tashqari    turli    portlovchi    moddalardan    ham    foydalanish    mumkin.    Bu 

moddalarga  asoslangan  usullar  turli  sabablarga  xozirda  unchalik tarqalmagan.  

 

 

---

 

YOnuvchi gazlarning tasnifi 

Jadval-2.10. 

 

          Ayrim  payvandlash  uchastkalarida  yuqorida  keltirilgan  gazlarni  

quvurlardan foydalanib uzatib beriladi. Aksariyat gazlar esa ballonlarga damlab 

yoki quyilib payvandlash uchastkalariga olinib kelinadi.  Gaz ballonlarining 

umumiy ko’rinishlari rasm 2.5. keltirilgan  

 

 

Rasm 2.5. Ayrim gaz ballonlarining umumiy ko’rinishi 

---