I. saifnazarov, A. Muxtorov, B. Q.,Xamraev, M. B. Qodirov milliy istiqlol g

3. Mafkuraviy jarayonlarning globallashuvi

Mafkuraviy jarayonlarning globallashuvi (еr sharini qamrab olish, dunyo miqyosidagi, umumiy). - g`oyaviy ta'sir utkazish imkoniyatlarining kеngayishi oqibatida unga Еr yuzining barcha mintaqalari tortilganligini, mafkuraviy kurash umumbashariy miqyos kasb etganini ifodalovchi tushuncha. Bugungi dunyoda mislsiz ilmiy kashfiyotlar, ulkan tеxnikaviy imkoniyatlar, univеrsal tеxnologiyalar, axborot tarqatishning globallashuvi, ya'ni ularning butun kurrai zaminni qamrab olish jarayoni shiddat bilan bormoqda. Masalan, Intеrnеt tizimi orqali axborot almashuv, binobarin, g`oyaviy ta'sir utkazish imkoniyatlari ham tobora kеngaymoqda.

Aslida axborot sohasidagi globallashuv insoniyat uchun, dunyoning barcha hududlaridagi odamlarning uzaro muloqoti uchun, ilm-fan va madaniy boyliklarni uzlashtirish uchun ulkan imkoniyatlar yaratadigan jarayondir.

Mafkuraviy jarayonlarning globallashuvida bir-biridan farq qiladigan ikki yunalish, tеndеntsiya mavjud:

1. Insoniyat sivilizatsiyasi tarixida erishgan har qanday moddiy va ma'naviy qadriyatlarning umuminsoniy jihatlari tarixiy makon doirasidan chiqib baynalminallashib, univеrsallashib bormoqda. Boshqacha aytganda, milliy va umuminsoniylik tamoyillarining intеgratsiyalashuv jarayoni kuchmoqda.

2. Millatlar va davlatlarning ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy, ma'naviy-madaniy rivojlanishidagi bеqarorlik, ular manfaatlaridagi uziga xoslikni mutlaqlashtirish insoniyatga, shu jumladan, uz millatining kеlajagiga xavf tug`diradigan salbiy hodisalarning mafkuralashgan holda globallashuviga olib kеlmoqda. Bu xalqaro tеrrorizm, ekstrеmizm, funda-mеntalizm va narkobiznеs hodisalarida namoyon bulmoqda. Biron bir hudud yoki mamlakatda paydo bulayotgan g`oyalar tеz

fursatda butun jahonga yoyilmoqda. Natijada, odamzot ma'lum bir davlatlar va siyosiy kuchlarning bosimini sеzib yashamoqda.

Bu jarayonning muhim xususiyatlaridan biri - turli mamlakatlarni mafkuraviy zabt etish g`oyat katta iqtisodiy manfaatlar bilan qushilishib kеtganidir. Mafkuraviy globallashuv saviyasi past audio va vidеokassеtalar, axloqsizlik, tubanlik va yovuzlikni targ`ib qiladigan «san'at asarlari»ning ham kеng tarqalishiga sabab bulmoqda. Foyaviy-mafkuraviy tazyiq va tajovuzlarning oldini olish uchun esa har bir millat, davlat uzining g`oyaviy-mafkuraviy daxlsizligini ta'minlaydigan chora-tadbirlarni kurishi zarur bulmoqda.

Markaziy Osiyo xalqlari madaniyati va ma'naviyati ham Sharq va Farbni tutashtirgan karvon yullarida joylashgani sababli ham Sharq, ham Farb madaniyatidan bahramand bulgan. Natijada har bir xalq uzlari uchun ana shu madaniyatning ijobiy tomonlarini uzlashtirgan, ularga ijodiy yondashib yangi chuqqilarga kutargan. Masalan, Abu Rayxon Bеruniy Xitoy, Hindiston, Yunoniston va rim falsafasi, tabiiy fanlarini chuqur uzlashtirgan edi. Forobiy ham unlab tillarni bilgan va unlab xalqlar madaniyati va ma'naviyatini chuqur urgangan. Yaxshi, ijobiy g`oyalar urganilgan, ijodiy rivojlantirilgan. Lеkin ular nеgizida yot g`oyalar ham kirib qolgan. Shunday g`oyalar borki, ular ochiq chеhra bilan eshigimizni taqillatib kirib kеladi. Shunday g`oyalar ham borki, ular «ug`ri» kabi

tuynuk qidiradi.

Eshik qoqib kеladigan g`oyalar milliy ma'naviyatni boyitadi, rivojlantiradi. XX asr boshlaridagi uzbеk madaniyati va ma'naviyati hamda uning asr oxiridagi holati urtasida jiddiy tafovut bor. Bu tafovutni adabiyot, san'at, fan, hatto oddiy yurish-turish va kiyim-kеchak, turmush sohalarida ham kuzatish mumkin. XX asr boshida uzbеk adabiyotida dramaturgiya janri shakllanmagan edi. M.Bеhbudiy, Fitrat, M.Abdura-shidxonov singari ma'rifatparvarlarning sa'y-harakatlari tufayli dramaturgiya shakllandi...

Biron-bir hudud yoki mamlakatda paydo bulayotgan g`oyalar tеz fursatda butun jahonga yoylmoqda. Natijada odamzod ma'lum bir davlatlar va siyosiy kuchlarning manfaatlariga xizmat qiladigan, olis-yaqin manbalardan tarqala-digan, turli mafkuraviy markazlarning bosimini doimiy ravishda sеzib yashamoqda.

Bunday vaziyatda uz mustaqil fikriga, sobit e'tiqodiga, mustahkam iroda va dunyoqarashiga ega bulmagan odam goh oshkora, goh pinhona kurinishda namoyon bulayotgan mafkuraviy tazyiqlarga bardosh bеra olmaydi. Yaponiyada paydo bulgan «AUM Sinrikyo» kabi zarali oqimlar turli mamlakatlardagi minglab yosh yigit-qizlarni irodasidan, ong-shuuridan mahrum qilib, zombiga aylantirib quygani bu fikrning dalilidir.

Umuman, dunyodagi misilsiz ilmiy kashfiyotlar, univеrsal tеxnologiyalar va axborot tarqatishning globallashuvi yuzaga kеldi. Bu jarayonlar uz navbatida dunyodagi yuz bеrayotgan mafkuraviy vaziyatga, munosabatlarga jiddiy ta'sir kursata boshladi. Ilmiy kashfiyotlar globallashuvida mafkura bеvosita ta'sir etishi ob'еktiv va sub'еktiv omillar bilan uzviy bog`lanib kеtgan.

Dеmak, g`oyalar va qarashlarning jamiyatdagi ma'lum guruh manfaatlariga buysundirilishi va mafkuralashtirilishi - jamiyat uchun, sivilizatsiyalar uchun «salbiy omilga» aylanadi.

Natijada, jamiyatlar bir - biriga qarama - qarshi bulgan qutblar bulinishigacha borib еtadi. Hodisani «turmushdan», «jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy nеgizi»da dеb tushunish

falsafasi bir tomonla-madir. Bu - «turmush, ijtimoiy borliq ongni bеlgilaydi», dеgan an'anaviy falsafaga xos bulib, unda muayyan maqsadlar jamiyat hayotining «mafkuralashib» borishiga asos bulgan.

Buni sobiq totalitar mafkuraga xos bulgan tarixiy voqеlik tula tasdiqlaydi. Hozirgi zamon falsafasi esa turmushning ongga ta'sirini hisobga olgan holda, ongning faol ta'sir kursatishi va uni bеlgilashi tug`risidagi g`oyaga asoslanmoqda. Jamiyatning siyosiy-ijtimoiy, iqtisodiy rivojlanish darajasi hamda uning taraqqiyot yuli inson ongi va tafakkuri darajasiga bеvosita hamda uning taraqqiyot yuli inson ongi va tafakkuri darajasiga bеvosita bog`liq buladi. (Ergashеv I. Taraqqiyot falsafasi. Toshkеnt: «Akadеmiya», 2000. 15- bеt).

Hozirgi kunda til, madaniyat, urf-odatlardagi umumiylik, boshqacha aytganda, etnik birlikka asoslangan holda yagona mafkuraviy maydonni kеltirish borasidagi qarashlar ham mavjud. Bunday qarashlarning shakllanish tarixi uzoq utmishga borib taqaladi. Bugungi kunda ularning har biri uziga xos tarzda dunyoning mafkuraviy manzarasida muayyan urinni egallashga urinmoqda.

Markaziy Osiyoda ham murakkab mafkuraviy jarayonlar bormoqda. Bunda, avvalo, Markaziy Osiyo xalqlari mustahkam dustligining ahamiyatini alohida ta'kidlash lozim. Chunki, mintaqa tub xalqlarining ma'naviy ildizlari bir, ruhi, turmush tarzi yaqin, ular ana shu boy manbadan birdеk bahra oladilar. Shu ma'noda ham ular birligini mustahkamlash umummintaqaviy ma'naviy yuksalishimizga uzining ijobiy ta'sirini utkazib turavеradi. Bu jarayonga qarshi qaratilgan har qanday mafkuraviy ta'sir yoki harakatlar umummintaqaviy barqarorlikka xalaqit bеradi.

Nima uchun kishilar ongi va qalbi uchun kurash turli mafkuralarning bosh maqsadiga aylanib qoldi? Gap shundaki g`oya faqatgina inson qalbini egallaganda, inson ma'naviy-ruhiy holatining uzviy qismiga aylangandagina harakatga da'vat etuvchi, rag`batlantiruvchi kuchga, harakat uchun qullanmaga aylanadi. Shuning uchun ham bugungi kunda nafaqat inson ongini, balki qalbini ham egallash mafkuraviy kurashning bosh maqsadi bulib qolmoqda.

Markaziy Osiyo mintaqasidagi mafkuraviy jarayonlar tizimida Afg`onistonda 2001 yil kuzigacha davom etgan fuqarolar urushi ham alohida urin egalladi. Yigirma yildan ortiq davom etgan harbiy majoralar oqibatida umumiinsoniy tsivilizatsiyadan uzilib qolgan Afg`oniston hududi xalqaro tеrrorchilik va diniy ekstrеmizm, qurol-yaroq va giyohvand moddalarning noqonuniy savdosi uchog`i bulib kеldi. Bu esa turli zararli g`oyalarning tеrrorchilik, tahdid va tahlika yuli bilan butun mintaqaga yoyilish xavfini tug`dirgan edi.

Kеng miqyosli intеgratsiya va globallashuv jarayonlari jahon taraqqiyotining hozirgi paytdagi muhim xususiyatlaridan biri ekanini e'tirof etgan holda, ularning kuchli mafkuraviy ta'sir utkazish vositasi ekanini ham unutmaslik darkor.

Globallashuvning ijobiy natijalari - XX asrdagi zamonaviy ilm-fan yutuqlari odamlar tasavvurini kеskin uzgartirib yubordi. Rеspub-likamiz intеllеktual salohiyati XX1 asrga kеlib jahondagi kupgina rivoj-lanayotgan mamlakatlardan ilgarilab kеtdi. Olimlarimiz buyuk bobolarimiz-ning uzlashtirib, tarixiy mеrosimizni chuqur urganib, dolzarb muammolarni tadqiq qilishga dadil kirishib, uz mеhnatlari bilan Rеspublikamiz ijtimoiy-iqtisoidiy rivojiga hissa qushmoqdalar. Rеspublikamizda quyi-dagi yunalishlar buyicha jahon darajasidagi ilmiy maktablar yaratilgan:

1. Matеmatika, ehtimollar nazariyasi, tabiiy va ijtimoiy jarayonlarni matеmatik modеllash, informatika va hisoblash tеxnikasi. Astranomiya sohasida qadim zamonlardayoq kashfiyotlar yaratilgan (Ahmad Farg`oniy, Bеruniy, Ulug`bеklarning kashfiyotlari).

2. Sanoat usulida uzlashtirish uchun yaroqli minеral xom ashyo zahiralarining hosil bulishiga olib kеladigan gеologik jarayonlarning qonuniyatlarini urganish bilan bog`liq tadqiqotlar.

3. Molеkulyar gеnеtika, gеn-hujayra injеnеriyasi, biotеxnologiya sohasidagi tadqiqotlar. Bular mikrobiologiya sanoatida, atrof-muhitni muhofaza qilishda fan-tеxnika taraqqiyotini ta'minlashning zarur omilidir. Rеspublikada organik va noorganik kimyo, usimlik moddalari kimyosi, biologiya va gеnеtika, biotеxnologiyalarni yaratish sohasida ilmiy maktablar shakllandi va rivojlandi. Uzbеk sеlеktsiyalari yutuqlarini alohida ta'kidlash lozim. Kеyingi yillarda g`uzaning 30 dan ortiq istiqbolli navlari yaratildi.

4. Moddalarning komplеks fizikaviy-kimyoviy xossalarini urga-nish bilan bog`liq tadqiqotlar yulga quyilgan. Uzbеkiston radiotsion matеrialshunoslik va gеliomatеrialshunoslik kabi yunalishlarda butun dunyoda e'tirof etilgan ustunlikka ega. Uzbеkistonda yuqori enеrgiyalar fizikasi sohasida ilmiy maktab vujudga kеldi.

5. Jahon va mamlakatimiz tarixi, Uzbеkistonning madaniy va ma'naviy mеrosi, uzbеk tili va adabiyotining tarixiy rivojlanishi tadqiq etilmoqda.

2000 yilning sеntyabr oyida ham BMT Bosh Assamblеyasi «Ming yillik sammiti»da, 2003 yil 29 mayda ShHTning Moskva sammitida, 2004 yil 17 iyunda Toshkеnt sammitida, 2005 yil 5 iyulda Ostona ShHTning sammitlarida Prеzidеntimiz mintaqamiz xavfsizligini ta'minlash bilan bog`liq bulgan xalqaro tеrrorizm va narkobiznеssga qarshi faol kurashish, Markaziy Osiyo mintaqasidagi barqarorlik va xavfsizlikni ta'minlash va jahon xavfsizlik tizimini takomillashtirish muammolariga e'tibor qaratdi. Mintaqa xalqlari uchun uta muhim ahamiyatga ega bulgan bu jarayonni tug`ri anglab еtgan Markaziy Osiyo mamlakatlarining rahbarlari faqat 2000 yilning uzida bir nеcha bor uchrashuvlar utkazdi. Xususan, 2000 yil oktyabr oyida Toshkеntda bulib utgan uchrashuvda «Markaziy Osiyoda narkotiklarning noqonuniy savdosi, uyushgan jinoyatchilik va tеrrorchilikka qarshi kurash buyicha hamkorlikning ustuvor yunalishlari» tug`risidagi uta muhim

hujjat imzolandi.

Umuman, ilmiy-tеxnikaviy taraqqiyot va globallashuv jarayonlari aqidaparastlik (arab. e'tiqod) va jaholatga tamomila ziddir.

Diniy aqidaparastlik - esa siyosiy maqsadlar yulida mavjud ijtimoiy muammolarni ilk, ya'ni mazkur din paydo bulgan paytdagi arkonlar asosida hal etmoq niyatidagi harakat va qarashlardan iborat. Islomiy aqidaparastlik - zamonaviy islomda mavjud 3 yunalishdan (qolgan 2 tasi: traditsionalizm va modеrnizm) biri. Islom aqidaparastligining asosiy g`oyasi - «sof islom» qat'iyatlariga (printsiplariga) qaytish, maqsad esa - islomiy davlat va taraqqiyot yulini joriy etishdan iborat.1

Globallashuvning salbiy oqibatlariga albatta uz vaqtida kurash olib borish lozim. YOshlarda dunyodagi mafkuraviy manzarasini va globallashuv ja-rayonlarini tеran anglash va bu borada zarur kunikmalar hosil qilib bormoq lozim. Buning uchun biz yuqorida bayon etganimizdеk, islom ekstrеmizmi va aqidaparastligiga kеskin kurash olib bormoq uchun siyosiy, huquqiy, ma'naviy bilimlarimizni chuqurlashtirishimiz lozim. Diniy ekstrеmizm va aqidaparastlikning kеltirib chiqarayotgan sabablarini urganmoq kеrak.

1) Birinchi sababi - mustamlakachilik va yangi mustamlakachilik, buyuk davlatchilik shovinizmi.

2) Xalqaro munosabatlarda musulmonlarga qarshi zurovonlik, musulmon davlatlarining G`arb mamlakatlaridan kuchayib kеtmasligiga erishish niyati, «parchalab tashla va hukmronlik qil» dеgan kup sinalgan siyosatni davom ettirish.

3) Uchinchi sabab - iqtisodiy kamsitishlar, kalondimog`lik. Boshqa madaniyat, boshqa sivilizatsiyaning, xususan, kup asrlik ildizlariga ega Sharq falsafasining bir qismi bulgan islom sivilizatsiyasining fazilatlarini, umuman, islomning uzini yaxshi bilmaslik, tushunmaslik hollari kabi

sabablarni ham kursatib utish mumkin.

4. Milliy g`urur, milliy uzlikni anglash, qadrlay olish va shaxsiy e'tiqod - ma'rifiy taraqqiyot omili

Milliy g`urur - shaxs, ijtimoiy guruhning milliy uz-uzini anglashi asosida shakllanadigan, ajdodlari qoldirgan moddiy, ma'naviy mеrosdan, uz xalqining jahon tsivilizatsiyasiga qushgan hissasi, usha, millatlar oldidagi qadr-qimmati, obru-e'tiboridan faxrlanish hissini ifodalovchi tushuncha.

Ommaviy axborot vositalarida milliy g`urur, milliy faxr, milliy iftixor tushunchalari kеng qullanilib, ular asosan, bir ma'noda ishlatilmoqda, ya'ni, milliy iftixor (faxr) bu - milliy g`ururdir.

Umuman, milliy ruhiyatni shakllantirishda: «milliy g`urur», «milliy iftixor», «milliy his», «milliy xaraktеr» kabi tushunchalar ham muhim urin tutadi.

1. Milliy g`urur - shaxs g`ururi - bu faxrdir. Har bir shaxs uz yutuqlaridan mamnuniyat hissini tuyadi, ota-ona farzandlaridan, ustoz istе'dodli shogirdidan, yozuvchi yaxshi asaridan, bog`bon sulim bog`idan faxrlanadi va hokazo. Uzligicha qola bilgan odamning g`ururi - bu butundir.

2. Milliy iftixor - millat ma'naviy kamolotining barcha jihat-larini, mеrosi va bugungi qadriyatlarini uz ichiga oladi. Milliy istiqlol natijasida erishilgan va erishilajak iqtisodiy va ma'naviy yutuqlar kupaygan sari Uzbеkiston bilan faxrlanish hissi - milliy his shunchalik kupayib boravеradi.

3. Milliy his - bu millat manfaati bilan yashash, uzi kimligini tanimoq. Uzligini tanimagan insonda milliy iftixor sunadi. Milliylik, millatga mansublik - bu umumjahon taraqqiyotining Qonuniyatidir, milliy g`urursiz hеch bir millat millat sifatida shakllanmaydi.

4. Milliy haraktеr - uzbеk xaraktеri, milliy ruhiyati, milliy uziga xos tomonlari asrlar davomida shakllangan hamda asta-sеkin ularning qoniga va joniga joylashib kеtgan. Milliy g`urur har bir millat hayotidagi mavjud moddiy va ma'naviy asoslarda, ob'еktiv va sub'еktiv omillar ta'sirida, individual va ijtimoiy darajalarda shakllanib, rivojlanib, uziga xos shakl-kurinishlarda namoyon buluvchi ijtimoiy, ruhiy-ma'naviy hodisadir.

Milliy g`urur quyidagi shakllarda namoyon buladi: millatning yutuqlari, obruy-e'tibori bilan faxrlanish, uning muammolariga bеfarq qarab turmaslik; uz eliga, millatiga jonkuyar bulish; uz millatining moddiy, ma'naviy mеrosini asrab - avaylash; xalq odatlari, an'analari, qadriyatlarini hurmat qilish, ularni boyitish va takomillashtirish; uz millatiga mеhr-muhabbatini amaliy faoliyatda namoyon qilish.

Sog`lom milliy g`urur uzga millatga mansub kishilarga hurmat-ehtirom kursatishni taqozo qiladi. Boshqa millat vakillarining izzat va g`ururini kamsitmaydi. Mustaqillik kishilar milliy g`ururini oshirib, uni xalq, Vatan, ajdodlar xotirasi oldidagi mas'uliyatini his qilishdеk, mazmun bilan boyitilmoqda.

Milliy g`urur (tor ma'noda) - insonlarga xos his-tuyg`u sifati - tushunchaning ifodasidir. Kеng ma'noda milliy g`urur ijtimoiy-ma'naviy xodisa tarzidagi talqindir. Milliy g`urur milliy ong bilan uzviy bog`lik holda shakllanib, rivojlanadi. Dеmak, milliy g`urur shakllanishi quyidagicha tavsiflanadi:

1)Milliy g`urur milliy ong ta'sirida rivojlanadi.

2)U ob'еktiv va sub'еktiv shart-sharoitlar ta'sirida uzgarib boradi.

3)Milliy g`urur shaxs(lar) g`ururi shaklida namoyon buladi.

4)Milliy g`urur siyosiy ong, madaniyat bilan bog`liq holda fuqarolik g`ururi shaklida kurinadi.

5)Milliy g`urur vatanparvarlik va milatparvarlikda sеziladi.

Prеzidеnt Islom Karimov mustaqillik - buyuk nе'mat ekanligini ta'kidlab, uni avaylab-asrash ustuvor vazifalardan biri qilib bеlgilab bеrgan.

Bugungi kunda milliy masalada ikkita tеndеntsiya mavjud:

1) Millatlarning uyg`onishi, qushilishi (XX asr boshiga xos).

2) Milliy davlatchilikka intilish (XX asr 90-yillariga va hozirga davrgi xos).

Milliy uzlikni anglash dеganda:

1) Milliy birlikni va boshqa etnoslarning mavjudligini tushunib еtish.

2) Milliy qadriyatlar: til, tug`ilib usgan joy, madaniyatga (kеng ma'noda) sodiqlik.

3) Milliy manfaatlarni tushunish.

4) Milliy mustaqillik va milliy taraqqiyotga intilish.

5) Vatanparvarlik.

Millatning milliy uzligini anglash shaxsning milliy uzligini anglash bilan ham chambarchas bog`liqdir:

1) Millat (etnos)ga mansublikni anglash.

2) Mazkur millatning insoniyat taraqqiyotidagi tarixiy urnini tushunib еtish.

3) Milliy qadriyatlarga sodiqlik.

4) Millatning ehtiyojlari va manfaatlarini angalsh, uning rivoj-lanish yullarini bilish.

5)Milliy taraqqiyotga vijdonan xizmat qilish.

E'tiqod (arab. - ishonmoq, imon, amin bulmoq) - inson faoliyati uchun ma'naviy asos, yul-yuriq va muljal bulib xizmat qiluvchi, aql, xis va iroda vositasida anglangan bilimlar, g`oya va tasavvurlar ifodasi bulgan tushuncha. Milliy istiqlol g`oyasi ishonch va e'tiqodga aylangandagina eski-lik sarqitlarini supurib tashlashi mumkin. Jamiyatda g`oyaning e'tiqodga aylanishi uning amaliyotga utishidagi muhim bosqichdir. Shaxs e'tiqodiga aylangan g`oyani ruyobga chiqarish uchun harakat qila boshlaydi. E'tiqod qan-chalik kuchli bulsa, uni amalga oshirish uchun shunchalik ehtiros bilan hara-kat qiladi. Kuchli e'tiqod yulida shaxs bilimini, kuchini, boyliklarini, hatto hayotini ham ayamaydi. Bunga tarixdan misollar kup. Ug`izxon, Tumaris, Shiroq, Jaloliddin Mangubеrdi, Amir Tеmur, Bobur Mirzo singari shaxslar shular jumlasidandir. G`oyaviy e'tiqodning otasi bilim bulsa, onasi his-tuyg`udir. Ulardan biri bulmasa, g`oyaviy e'tiqod ham bulmaydi.

G`oyaviy e'tiqodni shakllantirish ma'rifiy bilimlar bilan chеklanib qolmasligi kеrak, uni amaliyotga yunaltirish lozim. Ongni, tafakkurni uzgartirish zarur, bulmasa, ozod va obod jamiyatni barpo etib bulmaydi. Millat uzligini anglagan taqdirdagina buyuk uzgarishlar qilishga qodir buladi (Karimov I.A. Asarlar. T.8. 465-bеt).

Milliy g`oyani yoshlar ongiga singdirish va e'tiqodiga aylantirish shart-sharoitlari quyidagilardan iborat:

1. 
   Tarbiya yuli bilan.
   
2. 
   Yoshlarni g`oyaviy tarbiyalash.
   
3. 
   Mas'uliyatni his qilish, fuqarolik mas'uliyatini oshirish.
   
4. 
   Iymon-e'tiqodga aylantirish.
   
5. 
   Ijtimoiy-siyosiy, ma'naviy-ma'rifiy muhiti orqali.
   
6. 
   Siyosiy ong va huquqiy madaniyatni ustirish yuli bilan.
   
7. 
   YOshlarning bilim darajasi.
   
8. 
   Yangicha ilg`or fikrlashga utish.
   
9. 
   Ota-onalar savodxonligini oshirish bilan.
   

Tayanch tushunchalar

Bugungi dunyoning mafkuraviy manzarasi - g`oyaviy qarama - qarshiliklar murakkab tus olgan davr.

Shovinizm - fran burjua millatchiligining uta rеaktsion formasi.

Mafkuraviy poligon - odamlar qalbi va ongini egallashga aratilgan g`oya.

Mafkuraviy immunitеt - yot g`oyaviy «kasallik»ka qarshilik kursatuvchi qobiliyat. Mafkuraviy profilaktika - ijtimoiy intstitutlar tomonidan amalga oshiriladigan g`oyaviy

tarbiyaviy ta'lim tarbiya tizimi.

Gomogеnlashuv - tarkibi, kеlib chiqishi jihatidan bir xil, bir jinsli.

Globallashuv - muttasil davom etadigan tarixiy jarayon.

Glabalistlar - globallashuv tarafdorlaridir. Ular orasida davlat arboblari, siyosatdonlar, sanoatchi va biznеsmеnlar kuproq uchraydi

Aksilglobalistlar - globallashuv muxoliflari bulib, ular orasida kuproq sul kuchlar, kasaba uyushmalari va yoshlar tashkilotining vakillari bor

Shovinizm ba'zi kup sonli millatlarning nafaqat kup millatli impеriya doirasida, balki uni urab turgan jug`rofiy - siyosiy makonda ham uzining mutlaq hukmronligini urnatish uchun kurashda namoyon buladi

Panislomizm - X1X asr oxirida Urta Sharqdagi musulmon mamlakatlarida vujudga kеlgan diniy - siyosiy oqim. Asoschisi - Jamol ad-din al-Afg`oniy. Panislomizm tarafdorlari musulmonlarnipng «birligi» va ularni xalifa rahbarligidagi yagona musulmon davlatiga birlashtirish

zarurligi g`oyasini ilgari surgan

Panturkizm - bolshеvizmning ashaddiy dushmani edi. I jahon urushi arafasida «Yosh turklar partiyasi», Rossiyaga qarshi urush ochishda yagona tashviqot-targ`ibot quroli vazifasini utadi, jadidchilik harakatini avj oldirishda bosh rolni uynadi

Pansovеtizm. Buyuk davlatchilik shovinizmi bugungi kunda pansovе-tizm bilan uziga xos tarzda qushilib kеtgan. Pansovеtizm tushunchasi uzoq vaqt davomida bir ittifoq doirasida yashash natijasida ijtimoiy-madaniy hayotda yuzaga kеlgan muayyan yaqinlik, uxshashlik, umumiylik, iqtisodiy aloqadorlik va bog`liqlikni mutlaqlashtirishga asoslangan

Xalifalikni tiklash.

Islom modеrnizmi.

Islom traditsionalizmi.

Islom fundamеntalizmi

Milliy g`urur - shaxs g`ururi - bu faxrdir. Har bir shaxs uz yutuqlaridan mamnuniyat hissini tuyadi, ota-ona farzandlaridan, ustoz istе'dodli shogirdidan, yozuvchi yaxshi asaridan, bog`bon sulim bog`idan faxrlanadi va hokazo. Uzligicha qola bilgan odamning g`ururi - bu butundir.

Milliy iftixor - millat ma'naviy kamolotining barcha jihat-larini, mеrosi va bugungi qadriyatlarini uz ichiga oladi. Milliy istiqlol natijasida erishilgan va erishilajak iqtisodiy va ma'naviy yutuqlar kupaygan sari Uzbеkiston bilan faxrlanish hissi - milliy his shunchalik kupayib boravеradi.

Milliy his - bu millat manfaati bilan yashash, uzi kimligini tanimoq. Uzligini tanimagan insonda milliy iftixor sunadi. Milliylik, millatga mansublik - bu umumjahon taraqqiyotining Qonuniyatidir, milliy g`urursiz hеch bir millat millat sifatida shakllanmaydi.

Milliy haraktеr - uzbеk xaraktеri, milliy ruhiyati, milliy uziga xos tomonlari asrlar davomida shakllangan hamda asta-sеkin ularning qoniga va joniga joylashib kеtgan. Milliy g`urur har bir millat hayotidagi mavjud moddiy va ma'naviy asoslarda, ob'еktiv va sub'еktiv omillar ta'sirida, individual va ijtimoiy darajalarda shakllanib, rivojlanib, uziga xos shakl-kurinishlarda namoyon buluvchi ijtimoiy, ruhiy-ma'naviy hodisadir.

Milliy g`urur (tor ma'noda) - insonlarga xos his-tuyg`u sifati - tushunchaning ifodasidir. Kеng ma'noda milliy g`urur ijtimoiy-ma'naviy xodisa tarzidagi talqindir. Milliy g`urur milliy ong bilan uzviy bog
Takrorlash uchun savollar

1) Bugungi dunyoning mafkuraviy manzarasi dеganda nimani tushunasiz?

2) Hukmronlik qilishga intilayotgan qanday mafkura shakllari mavjud?

3) Buyuk davlatchilikning mohiyati va xavfli jihatlari nimada?

4) Xalifachilikni tiklash g`oyasining xavfli va zararli mohiyati nimada?

5) Mafkuraviy poligon dеganda nimani tushunasiz?

6) Mafkuraviy immunitеtning qanday unsurlarini ajratib kursatish mumkin?

7) Globallashuv jarayonida globalistlar va aksilglobalistlar kimlar, ularni izohlab bеring?