I qism. Fotometriya asoslari

4.4.5. Rang kontrastida vaqt omili 
Tuyuluvchi ranglarnig hosil bo‘lishi uchun qisqa, taxminan 1 
sekunddan boshlanadigan vaqt oralig‘i yetarli bo‘ladi. Eng kuchli 
ifodalangan va eng ko‘p davom etadigan ketma-ketli obrazni hosil qilish 
uchun maksimum 15 sekund yetarli muddat hisoblanadi. Bunda 
kuzatilayotgan rangning ravshanligi ham ahamiyatga ega.
Ko‘zda ketma-ketli ko‘rinishning saqlanish muddati, har xil 
odamlarda har xil bo‘lib, taxminan 10 sekundga boradi. Odatda 
ko‘pchilik odamlarda kamida 5 sekund davomida u aniq kuzatiladi. Agar 
5 sekund davomida normal film proeksiyasida 2,5 m o‘tilsa (bu ko‘plab 
qisqa planlarning uzunligi), unda ko‘pgina kadrlarning idrok qilinishi 
avvalgi kadrlardagi qoldiq rangli ko‘rinishlarning ta’siri ostida o‘tadi. 
4.4.6. Ranglarni idrok etilishga ketma-ketli obrazlarning ta’siri 
 
Ketma-ketli obrazlar hosil bo‘lish mexanizmlarini bilgan holda, 
kelgusi rangli taasurotlarga ularning ta’sirini avvaldan ko‘ra bilish 
unchalik qiyin emas. 
А 
B 
C 
Ikkilamchi kuzatiladigan 
rang (oq) 
Birlamchi kuzatiladigan 
rang (qirmizi) 
Ikkinchi rangning tuyuladigan rangi 
(yashil) – manfiy ketma-ketli obraz 

---

259 
Ketma-ketli obrazlarning rangi xuddi shunday kuzatilayotgan 
rangning ravshanligini va to‘yinganligini kuchaytiradi. Masalan, 
havorang kuzatilgandan so‘ng qizil rang qandaydir boshqa xromatik 
rangdan keyin kuzatilganiga qaraganda ravshanroq va to‘yinganroq 
bo‘lib tuyuladi, Bu havorangdan so‘ng ko‘zda paydo bo‘lgan qizil obraz 
qizil rangni kuzatishda hosil bo‘lgan his etishni kuchaytirishligi bilan 
tushuntiriladi.
Agar kuzatilayotgan rang rang tusi bo‘yicha ketma-ketli obrazning 
rangiga qarama-qarshi bo‘lsa, unda u kamroq to‘yinganroq bo‘lib 
tuyuladi, ya’ni rangsizla-nadi. Masalan, agar nigoh to‘yingan qizil 
rangdan kuchsiz to‘yingan qizil rangga o‘tkazilsa, unda u rangsiz bo‘lib 
ko‘rinishi mumkin, chunki qizil rangdan so‘ng ketma-ketli havorang 
obraz kuchsiz to‘yingan qizil rang bilan qo‘shilib, uni neytrallaydi.
Salbiy ketma-ketli obrazlarning tuyulish ranglari haqiqiy ranglari 
bilan bir vaqtda rangli kontrastda qatnashish qobiliyatiga ega. Masalan. 
oq rangli ekranning bir qismi ma’lum bir vaqt yashil bo‘lgan bo‘lsa, u 
yo‘qolgandan so‘ng bu qism qirmizi bo‘lib tuyula boshlaydi. Bu bilan 
bir vaqtda ekranning doim oq bo‘lgan boshqa qismi ketma-ketli 
obrazning qirmizi rangi bilan qo‘shni bo‘lgan yashil rang bo‘lib tuyula 
boshlaydi.