I psixodiagnostika ha’m eksperemental psixologiya pa’nine kirisiw joba

Balanin’ fizikaliq ha’m psixik rawajlaniw o’zgeshelikleri

Balanin’ F.A.A’	Bala haqqinda satsial ha’m psixologiyaliq mag’liwmatlar
	Tuwilg’an jili	Ata-anasi haqqinda mag’liwmat	Tuwiliwinin’ ba’zi o’zgeshelikleri	salamatligi	Fizikaliq ha’m psixik rawajlaniw o’zgeshelikleri

MTMga, mektepke keliwi menen ta’rbiyashi jan’a mag’liwmatlardi qosip baradi.Bul og’an balanin’ fizikaliq ha’m psixik rawajlaniwin baqlaw imkanin beredi.

Balanin’ individual-psixologiyaliq o’zgesheliklerin oyin xizmetinde, tapsirmani orinlaw protsessinde, oqiw xizmetinde,psixologiyaliq-pedagogikaliq eksperiment sharayatlarda onin’ minez-huliqin ku’zetipde u’yreniw mu’mkin.Ku’zetiwde aling’an mag’liwmatlar aldinnan tayarlang’an izertlew qararina jaziladi.

Eksperimental-psixologiyaliq izertlewde ku’zetiw protsessi iqtiyarli bolip, a’dette turmisliq sharayatlarda pedagog erkli ra’wishte ku’zetedi.MTM da, baslang’ish klaslarda bolajaq ta’rbiyashinin’ jumisi erkli ha’m erksiz ku’zetiw ta’jriybelerin bir qiyli rawajlandiriwdi talap qiladi. Eksperimental-psixologiyaliq izertlew o’tkiziwden aldin pedagog izertlewshi bala menen sa’wbetlesedi. Bunda ol bala menen unamli-sezimlik baylanis ornatip, orinlanatug’in tapsirmanin’ maqset ha’m waziypalarin tu’sintirip beredi.Sa’wbet aldinnan tayarlang’an sorawlar tiykarinda o’tkiziliwi stixiali rawishte keshiwi mu’mkin.Bunda izertlewshi sa’wbet protsessinde balanin’ shan’aragina ten’qurlarina tiyisli bolg’an, og’an jaqpaytug’in sorawlardi bermewi kerek.Sa’wbette bala shaxsinin’ o’zgeshelikleri, o’zinin’ fizikaliq ha’n psixik halatina, isshenligine baha beriwi aniqlanadi.

Tekseriliwshinin’ satsial-ma’deniy da’rejesi, mag’liwmati, qizig’iwlari, za’ru’rlikleri, o’z ara pikirlesiw qa’bilieti aniqlanadi.Ba’zi hallarda sa’wbet psixoprofilaktik ha’m psixoterapevtikaliq maqsetlerde o’tkiziledi. Bunda bala basinan keshirip atirg’an qorqinish,qa’weterleniw, o’zine isenbeslik siyaqli halatlar jag’atiladi.Solay etip, ta’rbiyashi sa’wbet protsessinde izertlewshi aldina qoyg’an waziypag’a baylanisli rawishte bala turmisi haqqinda a’hmiyetli mag’liwmat aliwi kerek.Eksperimental psixologiyaliq ta’jiriybe o’zinin’ to’mendegi shartli sxemag’a iye.(1-sxemag’a qaran’).

Eksperimental sharayatta bala beriletug’in jol-joriq, ko’rsetpeni tu’siniwi a’hmiyetli rol oynaydi.Ko’rsetpe tu’sinerli, nalanin’ jasi ha’m aqiliy rawajlaniw da’rejesine mas boliwi kerek.Bala tapsirmani orinlawdi baslag’annan son’ ko’rsetpeni misallar ja’rdeminde qollap-quwatlaw menen bekkemlew za’ru’r, bul bolsa sinaliwshida xizmetke unamli mu’na’sibetti qa’liplesiredi.

Ta’jriybe protsessinde izertlewshi bala need qiynalip atirg’anin aniqlaydi ha’m og’an ja’rdemlesedi. Ko’rsetpege kiritilgen qosimsha ha’m o’zgertiriwler haqqindag’I barliq mag’liwmatlar aldinnan tayarlang’an ta’jriybe qararina jazip qoyiladi.

Eksperiment protsessinde aling’an na’tiyjelerdi puxta jazip bariw, keying sipat analizine tiykar boladi.A.Binenin’ (1910) aytip o’tiwinshe, eksperimental-psixologiyaliq izertlewler o’tkiziw ushin ruchka, azg’ana qag’az ha’m ko’p shidam za’ru’r.Izertlewshi ol yamasa bul aling’an mag’liwmatti ilaji barinsha tezrek qararg’a jazip aliwi kerek.Ha’r bir ta’jiriybe qarari ayiriqsha qag’azda boliwi lazim.( 2-keste).

Balani eksperimental-psixologik u’yreniw sxemasi


I’zertlewge tayarlaniw,izertlew maqsetin ha’m waziypalarin aniqlaw



Bala menen sa’wbetlesiw, qanag’atlandirarli-sezimli qatnas ornatiw,tapsirmalardi orinlaw motivatsiyasin qa’liplestiriw



EKSPERIMENT





Ko’rsetpe beriw

Gu’zetiw

Psixik xizmet maxsulatlarin anilizlew





Eksperimental waziypalardi orinlaw

I’zertlew qararin jazip bariw

Juwmaqlaw bolimin

tayarlaw,juwmag’i

2-keste

Tapsirma, onin’ ozgeshelikleri	Ko’rsetpeni tu’siniwi	Tapsirmani orinlaw (qanag’atlandirarli, qanag’atlandirarsiz, ketkizilgen waqt)	Sinaliwshinin’ minez-qulqi(sezimli,so’ylew reaksiyalari)

Tekseriw qag’azi ha’r tu’rli boliwi mu’mkin. Olar ayriqsha psixodiagnostik izertlew na’tiyjelerin jazip aliw ushin arnawli koriniske iye boladi.

Onda qatar metodikalarda sa’wleleniwi mu’mkin. Tekseriw qag’azlarin tuwri toltiriw,qararlarin jazip bariw tu’rli metodikalar boyinsha aling’an na’tiyjelerin uluwmalastiriw, tekserilip atirg’an balalardi bir jas toparinda taqqaslaw imkanin beredi.

Tajriybe dawaminda pedagog-psixolog bala iskerligin ilaji barinsha ta’biyiy sharayatqa jaqinlastiriwi kerek.Misali,orta topar balalari ushin sonday tapsirmalardi tan’law kerek,olar oyin tiykarinda bejerilsin.U’lken baqsha balalari ha’m baslawsh klass oqiwshilari ushin bul tapsirmalar oqiw barisi elementleri menen qosiliwi mu’mkin.

Eksperimental psixologik izertlew bir neshe basqishta o’tkeriliwi zaru’r. Bul balanin’ jan’a sharayatqa maslasiwina, ol menen jaqsi qarim-qatnas ornatiwg’a imka’n beredi. Birinshi basqishta izertlewshi bala menen qarim-qatnas ornatadi,onin’ qizig’iwi ha’m mu’tajliklerin aniqlaydi.Bala bazi bir tapsirmalardi izertlewshi aldinda bejeredi.Ekinshi basqishta aling’an mag’liwmatlarg’a aniqliq kiritiledi, basqa metodikalarda aling’an naiyjeler analizlenedi, olar olar uliwmalastirilip,juwmaq shig’ariladi.

Izertlewshi aling’an mag’liwmatlardi bir jerge toplap, sinaliwshi shaxstin’ xarakteri,aqili, este saqlawi, sezimi, psixik buziliwlar bar ya joqlig’i haqqinda juwmaq shig’aradi.

Izertlewdin’ son’g’i bolimindegi juwmaqlar psixologik diagnoz qoyiw, sinaliwshi psixikasindag’I aldin ala aytip beriw,aling’an mag’liwmatlardan paydalaniw imkaniyatlari menen baylanisli ta’rizde ha’mde pedagog a’meliy xizmetinde usinislar beriw maqsetinde qizaqarlidur. Soni este tutuw zarur, eksperimental jag’day bala ushin adettegiden basqasha boladi. Sonin’ ushin aling’an natiyjeler ha’rdayim ha’qiyqiy ko’rsetkishlerge mas tuspewi mu’mkin.