I psixodiagnostika ha’m eksperemental psixologiya pa’nine kirisiw joba

4.1.Validlik – psixodiagnostikaliq metodikalardin’ tiykarg’i o’zgesheliklerinen biri sipatinda,validliktin’ tiykrg’i tu’rleri ha’m olardi aniqlaw usillari.
Pedagogikaliq-psixologiyaliq eksperiment,ta’jiriybenin’ isenimli qurali boliwi ha’mde na’tiyjelerdin’ haqqaniylig’ina isenim payda qiliw ushin da bul n’atiyjeler tiykarinda tuwri juwmaq shig’ariw ushin ta’jiriybede qollanilg’an psixodiagnostikaliq metodlar to’mendegi talaplarg’a juwap beriwi lazim:validlik,isenimlilik, bir sipatliliq ha’m aniqliq.Endi ha’r bir talapti ayiriqsha ko’rip shig’amiz.

<> atamasi Evropa tillerinen aling’an bolip ol to’mendegi ma’nini an’latadi:”jaramli”,”mas” “saykes”.Psixodiagnostikaliq metodukanin’ validlik sipatindag’i ta’riypi onin’ u’yrenilip atirg’an psixologiyaliq o’zgesheliklerge mo’lsherlengenligi ha’m bul psixologiyaliq o’zgeshelikti bahalawg’a maslig’i ha’mde jaramlilig’in ko’rsetip beredi.

Metodikanin’ validlik ta’riypi bul metodika arqali haqqiyqattanda psixologiyaliq sipatti o’lshew mu’mkin, degen juwmaqtan tisqari oni qollaw mu’mkin bolg’an tarawdi ha’m onin’ sharayatlari haqqindag’i mag’liwmatlardi da oz ishine qamrap aladi.

Psixodiagnostikaliq metodikanin’ validligi haqqinda pikir qilar ekenbiz,validlitin’ bir neshe tu’ri bar ekenligin ha’m olardin’ ha’r birin,ayiriqsha ko’rip shig’iw ha’mde bahalaw za’ru’rligin aytip o’temiz.Validlik- teoriyasi,a’meliy, emperik, ishki ha’m sirtqi boliwi mu’mlik.

Teoriyaliq validlik-qollanilg’an metodika ja’rdeminde aling’an ko’rsetkishlerdi, basqa metodik qurallardan aling’an ko’rsetkishler menen yag’niy ko’rsetkishler arasinda teoriyaliq tiykarlang’an baylanisliliq barlig’in ha’m ta’jriybe qilinip atirg’an sipat ko’rsetkishleri maslig’i menen aniqlanadi.

Teoriyaliq validlik bir teoriyag’a tayang’an halda, usi bir o’zgeshelikke tiyisli ha’r bir metodikalardan paydalaniw na’tiyjesinde aling’an ko’rsetkishlerdi korrelyatsiyasi menen tekseriledi.

Emperik validlik- sinaliwshinin’ reaktsiyasi ha’m is-ha’reketlerin baqlaw arqali,onin’ haqqaniy hulqindag’i diagnostikaliq ko’rsetkishlerdin’ bir-birine maslig’i menen tekseriledi.Eger sinaliwshinin’ xarakterin qollanilg’an metodika ja’rdeminde bahalasaq, bul adamnin’ turmistag’i xarakter ko’rinisinin’ qollanilg’an metodikadan aling’an ko’rsetkishler menen bir qiylilig’in aniqlasaq , ol halda metodikani emperik ha’m a’meliy validly dep esaplasaq boladi.

Emperik validlik o’lshemleri boyinsha metodika adamlardin’ a’meliy xizmet na’tiyjeleri ha’mde haqqaniy turmis huqiqlarinin’ ko’rsetkishlerin salistiriw menen tekseriledi.

Ishki validlik--metodikadag’i tapsirmalar,subtestler, pikirlerdin’ uliwma maqsetke maslig’in an’latadi.Metodikadag’i subtestler , tapsirmalar ha’m ondag’i sorawlar belgili da’rejede, pu’tkilley biz u’yrenip atirg’an o’zgeshelikti o’lshey almasa, ol jag’dayda bul metodika ishki validly emes yaki ishki validlik jeterli da’rejede emes,dep esaplanadi.

Sirtqi validlik da tap emperik validlikke uqsas,onnan pariqli ta’repi sonda, sinaliwshinin’ hulqina baylanisli tiykarg’I sirtqi ko’rinislerdin’ o’z ara baylanisliligina itibar qaratiladi.

Metodikani du’ziw protsessinde tez onin’ validligin bahalaw ju’da’ quramali esaplanadi.A’dette metoikanani validligin tekseriw ha’m aniqlawda metodika uzaq mu’ddet qollanilg’annan son’ ol haqqinda juwmaq shig’ariw mi’mkin, sonin’ ushin joqarida ko’rsetilip o’tilgen validliktin’ to’rt tu’ride tekseriliwi za’ru’r esaplanadi.

Validliktin’ tu’rlerinen tisqari onin’ o’lshemlerin biliw a’hmiyetke iye esaplanadi:

A)Huliqliq ko’rsetkishler-sinaliwshinin’ ha’r qiyli turmisliq barliqlardag’i reaktsiya ha’m is-ha’reketleri;

B) Sinaliwshinin’ xizmettegi jetiskenlikleri: oqiw, jumis, do’retiwshilik ha’m tag’i basqalar;

V) ha’r qiyli baqlaw sinaw ha’m tapsirmalardin’ orinlang’anligi haqqinda mag’liwmatlar;

G)Basqa metodikalar ja’rdeminde aling’an mag’liwmatlar- validlik tekserilip atirg’an metodikanin’ basqa metodika menen baylanisliliginin’ jeterli da’rejede ekenligi.