I psixodiagnostika ha’m eksperemental psixologiya pa’nine kirisiw joba

4.2.Isenimlilik – psixodiagnostikaliq metodikalardin’ a’hmiyetli psixometrik ko’rsetkishi sipatinda. Isenimlilik tu’rleri ha’m olardi aniqlaw usillari.
Metodikanin’ isenimliligi- metodika ja’rdeminde turaqli, qatan’ ko’rsetkishlerdi aliw imkaniyatlari menen ta’riplenedi.

Psixologiyaliq test na’tiyjelerin qadag’alaw quramali faktorlarg’a baylanisli ha’m bul to’mendegiler esaplanadi:

Asbap-u’skenelerdin’ o’lshew sipati;

Psixologiyaliq testlerdin’ turaqli revelant ta’riypi;

Sinaliwshinin’ ko’rsetpelerdi tuwri tu’siniwi;

Sinaliwshinin’ huliqi,is-ha’reketleri;

Sinaliwshinin’ aktual psixologiyaliq halati.

Psixodiagnostikaliq izertlew protsessinde bul faktorlardin’ o’zgeriwi o’lshewdin’ isenimlilik da’rejelerin pa’seytiredi, sebebi bul faktorlardin’ turaqlilig’in saqlap turiwdin imkainiyati joq, sonin’ ushin da psixodiagnost metodikanin’ joqari da’rejede isenimliligine isenim qabil qiliwi ju’da’ qiyin. Bul faktorlardin’ tiykarg’ilarinan biri metodikanin’ o’zinin’ isenimliligi esaplanadi, sebebi qalg’an faktorlardin’ aling’an na’tiyjeleri turaqlilig’ina ta’siri anag’urlim kem esaplanadi.

Psixodiagnostikaliq metodikanin’ isenimliligin eki tu’rli usil menen tekserip shig’iw mu’mkin:

Bul metodika ja’rdeminde ha’r qiyli adamlarda aling’an na’tiyjelerdi salistiriw.

Tap bir qiyli sharayatta metodikani qollaw ha’m onnan aling’an na’tiyjelerdi salistiriw.

Metodikanin’ aniqlig’i- psixodiagnostikaliq ta’jiriybe waqittinda birar-bir o’zgeshelikti bahalawda azg’ana o’zgertiriwlerge de juwap qaytariw qa’bilietinde ju’z beredi.Metodikanin’ aniqlig’i texnik o’lshew asbap-u’skenelerinin’ aniqlig’I menen ta’riplew mu’mkin.Misali: santimetrg’a bo’lingen metrden ko’re millimetrg’a bo’lingen sizg’ish penen aniqraq o’lshew mu’mkin.

Psixodiagnostikaliq metodika qanshelli aniq bolsa, o’lshewdin’ sipati sonsha joqari boladi.Biraq a’meliy psixodiagnostikada ha’mme waqitta o’lshewdin’ aniqlig’i, bahalawdin’ joqari da’rejesi talap qilinbaydi.Ma’selen: pu’tkil ta’jiriybede tan’lanba sinaliwshini ekige bo’liw kerek bolsa ,ol jag’dayda qollanilip atirg’an metodika tap sog’an mas halda boliwi kerek, onnan ko’pte, kemde emes.Eger sinaliwshilar bes toparg’a bo’liniwi sha’rt bolsa, ol halda bes o’lshew shkalasi bar metodikani qollaw maqsetke muwapiq boladi ha’m olar bes punkttan ibarat boliwi kerek, ma’selen <>,<>, <>,<>, <> ko’rinisinde. Metodikanin’ bir sipatlilig’i bul metodika ja’rdeminde aling’an na’tiyjeler qay da’rejede,tap bir o’zgeshelikke baylanisli o’zgerisin o’lshewi menen ta’riyplenedi.Eger u’yrenilip atirg’an o’zgesheliklerden aling’an ko’rsetkishler, bul metodika menen baylanisli bolmag’an basqa bir o’zgeshelik ko’rsetkishlerin ko’rsetse,ol halda bul metodika bir sipatliliq o’lshemine mas bolmaydi. Ma’selen izertlewshi shaxstin’ huliq motivlerin bahalaw qiziqtirsa, ol sinaliwshinin’ motivlerine baylanisli tuwridan-tuwri sorawlar beriwi mu’mkin, ol halda aling’an juwaplar bir qiyliliq o’lshemine mas tu’siwi kemnen –kem jag’daylarda ju’z beriwi mu’mkin, sebebi sinaliwshi o’z huliq motivlerin an’lag’an halda eksperimentatorg’a huliq motivlerinin’ unamli ta’replerin ko’rsetiwge ha’reket qiladi.

Oqiwshi, talabanin’ tek bilimlerin o’zlestiriwdi bahalawda bir sipatliliq o’lshemin toliq qanaatlandira almaydi, sebebibilimdi o’zlestiriwge barliq waqitta obiektiv bahab qoyilmaydi, bunda oqiwshinin’ bilimlerinen tisqari, onin’ oqitiwshi menen mu’na’sibeti ha’m oqiwshinin’ huliqi ko’riniside ju’z beredi.

Psixodiagnostikada birar-bir metodikani qollawdan aldin izertlewshi bul metodikani validligi,isenimliligi, aniqlig’I ha’m sipatliliq talaplarina juwap bera aliwg’a toliq isenim qabil qiliwi sha’rt.Aytip o’tilgen o’lshemlerden tiykarg’ilari:validlik ha’m isenimlilik esaplanadi, eger o’lshew u’skeneleri bul eki o’lshemge mas kelmese, ol jag’dayda psixodiagnostikada bul qurallardi qollaw uliwma mu’mkin emes.Egerde metodikanin’ aniqlig’I ha’m bir sipatliligi toliq bolmasada oni aniq shartler tiykarinda qollaw mu’mkin.Biraq to’mendegilerdi umitpaw za’ru’r:

Aniq emes metodika,o’tkizilip atirg’an eksperiment na’tiyjeleri birar-bir o’zgesheliktegi kishi o’zgerislerdi aniqlaw imkanin bermeydi;

Metodika bir sipatliliginin’ toliq emesliligi, hamiyshede tap bahalanip atirg’an o’zgesheliktegi o’zgerisler da’rejesi menen aling’an ko’rsetkishlerdi salistiriw imkanin bermeydi.