I psixodiagnostika ha’m eksperemental psixologiya pa’nine kirisiw joba

OYLAWDI DIAGNOSTIKA QILIW METODLARI

“ Obektlerdin’ uqsaslig’i ha’m parqin aniqlaw, sebebin tusindiriw, tusiniklerdi ta’riplew” metodikasi

Biz tusinikti ta’riplew, sebeplerdi da’lillew, predmetlerdin’ uqsasliq ha’m parqin aniqlaw siyaqli oylaw protseslerin bahalaw arqali balanin’ aqiliy rawajlaniw da’rejesin uyreniwimiz mumkin.

Bul oylaw protsesleri balanin’ to’mendegi sorawlarg’a tuwri juwap beriwine qarap aniqlanadi.

1. 
   Bul haywanlardin’ qaysi biri ulken? Atpa it?
   
2. 
   Azanda adamlar nonushta qiladi. Kundizi ha’m keshqurin awqatlang’anda ne? (Tuwri juwap: Tuslik ha’m keshki awqat )
   
3. 
   Kundizi ko’shede jariq, tuned ne? (Tuwri juwap: qaran’g’i )
   
4. 
   Aspannin’ ren’i kok, atlardin’ ne? (Tuwri juwap: jasil ren’de)
   
5. 
   Shiye, almurt ha’m alma- bul… (Tuwri dawam ettiriw- miyweler)
   
6. 
   Poezd otip atirg’aninda nege shlagbaum tusiriledi?
   
7. 
   Tashkent, Xiva, Samarqand-ne? (Tuwri juwap-qalalar)
   
8. 
   Saat neshe boldi? (balag’a saatti ko’rsetip, waqitti aytip beriw soraladi) (Tuwri juwap: saat tilleri ko’rsetken waqit)
   
9. 
   Siyirdin’ kishisi buzaw delinedi. Kishi it ha’m qoy ne delinedi? (Tuwri juwap: kushik ha’m qozi)
   
10. 
    It ko’birek nege uqsaydi? Pishiqqama tawiqqama? Juwap ber ha’m tusindirip ber, ne ushin sonday dep oylaysan’?
    
11. 
    Avtomobilg’a tormiz ne ushin kerek? (Kerek bolg’anda avtomobil tezligi pa’siytiwin ko’rsetiwshi juwap tuwri dep tawiladi)
    
12. 
    Balta menen pishqi bir-birine qay ta’repten uqsas? (Orinlanatug’in islerdi ko’rsetiwshi juwaplar tuwri)
    
13. 
    Almaxan menen pishiqtin’ ortsinda qangay uqsasliq bar? ( Keminde eki uqsas belgilerdi tuwri ko’rsetilgen juwap duris. Misali, bular- haywanlar terekke shig’a aladi, qalin’ jun menen qaplang’anlig’i quyrig’i ha’m to’rt ayag’i bar ekeni)
    
14. 
    Shege, vint, shurip bir-birinen nesi menen parq qiladi? (Tuwri juwap- shegenin’ usti tegis, vint ha’m shurip tyurtpekli: shege balta menen uriladi, vint ha’m shurip buraladi; shurip konus ta’rizde, vint ha’m shege domalaq)
    
15. 
    Fudbol, uzinliqqa ha’m biyiklikke sekiriw, tennis, juziw ne? (Tuwri juwap- bular sport turleri, fizikaliq shinig’iwlar turi)
    
16. 
    Transporttin’ qanday turlerin bilesiz? (transpottin’ keminde eki turi aytiwi kerek)
    
17. 
    Jaslar ulken adamlardan qanday parqlanadi? (juwapta g’arilar menen jaslar ortasindag’i parq keminde eki boliwi kerek)
    
18. 
    ne ushin adamlar dene ta’rbiya ha’m sport penen shug’illanadi? (To’mendegi juwaplar tuwri dep tabiliwi mumkin- o’zinin’salamatlig’in saqlap turiw, kushli boliw, qaddi- qa’wmeti kelisken boliwi, shirayli boliw, sportta jetiskenlikke erisiw ushin)
    
19. 
    Ne ushin jumis islemew jaman deyiledi? (vatiantlari- sebebi ha’mme adamlar jumis islewi kerek, nege desen’iz jaqsi jasap bolmaydi; sebebi ol adam ornina basqa adam islewi kerek boladi; islemese kerekli zatlarin satip alalmaydi; aziq awqat, turar jay ha’m basqalar)
    
20. 
    Ne ushin kanverke marta japstiriladi? (Tuwri juwap- poshta arqali jiberilip atirg’an xabarlar ushin to’lenetug’in pul)
    

Na’tiyjelerdi qayta islew

Ha’r bir tuwri juwap ushin 0,5 ball beriledi, balanin’ toplawi mumkin bolg’an joqari ballar 10 g’a ten’ boladi.

Ta’riyp. Balanin’ g’arezsiz pikir juritip, sorawdin’ ma’nisine mas keletug’in juwabi ko’rsetilgen juwapta bolmasada tuwri esaplanadi.

Joqaridag’i metodika mektepke kirip atirg’an balanin’ so’z-mantiqiy piker juritiw qabiletin psixologik analiz qiliw ushin qollaniladi. Bul metodika joqarida aytig’an aqliy, juwmaq shig’ara aliw qabiletinen tisqari balanin’ aqliy pikiley aliw xizmeti tuwrisindada azba- ko’ppe juwmaq shig’ariw imkanin beredi.

Tekseriwshide bolsa bala juwapyin’ tuwrilig’ina iseniw natuwri dep juwmaq shig’ariw ushin tiykar bolmasa, bul jag’dayda juwapg’a 0,5 ball beriledi.

Balanin’ juwabin tuwri natuwri dep bahalawdan aldin bala sorawdi tuwri tusingenligine isenim hasil qiliw kerek. Misali: ha’mme balalar da shlagbaum ne ekenin bilmiydi ha’m bul sorawdin’ ma’nisin aniqalap jete almaydi.

Bazi waqitlar “islemek” so’zi qosimsha tusindiriw tapap qiladi, sebebi mektepke shekem ta’rbiya jasindag’i balalardin’ ha’mmesi buni bile almaydi.

Rawajlaniw da’rejesi haqqinda juwmaq:

10 ball juda joqari

8-9 ball –joqari

4-7 ball- ortasha

3-2 ball- to’men

0-1 ball juda pa’s

“ Miyde esaplay aliw” metodikasi

Usi metodika ja’rdemi menen balanin’ arifmetik a’mellerdi ha’m ha’r turli kasr sanlar yag’niy, a’piwayi, onli, putin kasrlardi tezlik penen isley aliw qabiletin psixodiagnostika qiliw mumkin.

Eger balag’a sanaq mektep jasina shekem uyretilgen bolsa, onda berilgen metodikani mektepke shekem ta’rbiya jasinan baslap qollaniw mumkin. Tuykarinan, bul metodika mektep jasindag’i oqiwshi balalardin’ qabiletlerin bahalawg’a xizmet qiladi.

Kestede berilgen misallardag’i ko’setpeni balag’a ta’rtip penen a’piwayidan quramalig’a qaray oqip beriledi. Bala tezlik penen oqilg’an misallardi miyinde islep, awizeki juwap beriwi lazim. Kestenin’ o’n ha’m shep ta’repine tuwri islengen arifmetik misaldin’ ballari keltirilgen.

Kestedegi keltirilgen ha’mme ulgiler toparlarg’a ajratilg’an. Eger berilgen toparlardag’i 3 misaldan, 2 den kem bolmag’an misaldi isley almasa, onda balag’a aniq bali jazip qoyiladi.

Kestedegi ulgide ballar mug’darina mas keliwshi bahalar bir-birinen gorizontal jo’nelistegi siziqlar menen ajratilg’an. Olar arasinda balanin’ berilgen misallarg’a tuwri juwabi ushin alatug’in ballari jaylasqan. Tapsiriqti toliq orinlawg’a ketken waqit 5 minutqa ten’.

Tapsiriq ma’nisi bala sol waqit ishinde qansha ko’p misal islewi menen belgilenedi. Ulgide berilgen tuwri juwaplar tek g’ana tekseriwshige aniq boliwi kerek, bul og’an balanin’ juwaplarin tekserip bariwda qollanba bolip xizmet qiladi.

“ Miyde esaplay aliw” metodikasina misallar

Bahalar ballda		Misallar	Bahalar ballad
0,8	0,1	1. 5+2=7 25. 0,83+0,12=0,95 2. 4+5=9 26. 0,47+0,35=0,82 3. 6-2=4 27 .0,22-0,13=0,09	0,7	3,2
	0,2	4. 9-6=3 28. 0,87-0,43=0,44 5. 3x2=6 29. 0,22x0,1=0,022 6. 2x4=8 30. 0.15x0,2=0,03	0,8
	0,2	7. 9/3=3 31. 0,21:0,1=2.1 8. 6/2=3 32. 0,48:0,24=2,0 9. 10+6=16 33. ¼+1/4=1/2	0,8
	0,3	10. 12+4=16 34. ¼+2/4=3/4 11.16-4=12 35. 3/5+1/8=29/40 12. 19-7=12 36.9/6-5/16=1/4	0,9
1,6	0,3	13..4x3=12 37. 1/3x1/3=1/9 14.6x3=18 38. 2/8x3/8=3/32 15. 18/3=6 39. 4/5:2/5=2,0	0,9	2,0
	0,4	16. 15/5=3 40. 5/16:3/16=5/3 17. 25+32=57 41. ½+2/4=1,0 18. 41+23=64 42. 8/32+ ¾=1,0	1,1
	0,4	19. 43-17=26 43. 9/10-2/5=1/2 20. 67-21=46 44. 9/16-3/4=3/16 21. 16x5=80 45. 2/6:1/2=1/6	1,1	2,4
	0,5	22. 22x4=88 46. 3/16x3/4=9/64 23. 48/12=4 47. 4/12:2/3=1/2 24. 84/14=6 48. 8/32:4/16=1	1,3

Bala ta’repinen 5 minut waqit ishinde toplag’an ballardin’ jiyindisi keyinshekil 10 balliq shkala tiykarinda standartlastirilg’an ballarg’a o’tkiziledi.

Rawajlaniw da’rejesi haqqinda juwmaq:

7,7 ball ha’m onnan ko’p-ju’da joqari; 5,7-7,6 ball-joqari; 2,5-5,6 ball-ortash; 0,9-2,4 ball-to’men; 0,8 balldan kem-ju’a to’men.

Bunda 7,7-10.0 ge shekem araliqtag’I ballar jiyindisi ju’da jaqsi na’tiyjeni ko’rsetip, balanin’ matematik qabileti kushli ekenliginen derek beredi.

5,7-7,6 ge shekem araliqtag’i ballar ko’rsetikishi jaqsi na’tiyjeni bildirip,balanin’ matematik qabileti ortasha ekenligin ko’rsetedi.

2,5-5,6 g’a shekem araliqtag’i ballar balanin’ matematik qabiletlerinin’ kushsiz ekenin ko’rsetedi.

0,9-2,4 ge shekem araliqtag’i ballar na’tijesi balanin’matemetikani o’zlestiriw ushin qabiletsizliginen derek beredi.

0,8 den az na’tiyje ko’rsetkishi balanin’ matematik oylawin rawalaniwinan arqada qalg’anin bildiredi.

“Rubik kubikleri”

Bul metod balanin’ ko’rgizbeli-ha’reket oylawinin’ rawajlaniw da’rejesin analiz qiliw ushin mo’lshellengen. Bizge tanis bolga’n Rubik kubiklerinen paydalanip, balag’a quramaliq da’rejesi ha’r qiyli bolga’n a’meliy waziypalar beriledi, bul waziypalardi azg’ana waqit ishinde islew usinis etiledi. To’mende sonday tapsiriqlardan 9 i keltirilgen ha’m son’inda qawis ishinde ballar mug’dari ko’rsetilgen. Usi ballar bala 1 waqitta islegen tapsirma sani menen belgilenedi. 9 ma’seleni sheshiw ushin 9 minut beriledi.

ESLETPE: 1 tapsiriqti sheshkennen son’ ekinshisine o’tiwde Rubik kubikler ren’i o’zgertip beriledi.

1-tapsiriq: Bir qiyli ren’degi 3 kvadrattan qa’legen beti menen ustinshe siziq formasin jasaw (0,3 b)

2-tapsiriq: Bir qiyli ren’degi kvadratlardan qa’legen beti menen 2 ustinshe 2 siziq jasaw (0,5 b)

3-tapsiriq: Bir qiyli ren’degi kvadratlardan kubiktin’ bir ta’repin jasaw (0,7 b)

4-tapsiriq: Ma’lim bir ren’de betin jasaw ha’m og’an 1 sizqti ustinsheni 3 kvadratlardan jasap jantastiriw (0,9 b)

5-tapsiriq: Kubiktin’ betin toli jiyip, og’an qosimsha tap sol ren’de 2 siziq ustinshe sizip jantastiriw (1,16)

6-tapsiriq: Kubiktin’ 2 betin bir qiyli ren’degi kvadratlardan jasaw (1,3 b)

7-tapsiriq: 2 beti bir qiyli 2 kubik jasaw ha’m onnan tisqari tap sol ren’degi kvadratlardan bir ustin bir siziq jasaw (1,5 b)

8-tapsiriq: Bir qiyli ren’degi kvadratlardan 2 kubik betin jasap, qasina sol ren’de bir qiyli 2 siziq qoyiw (1,76)

9-tapsiriq: Kubiktin’ 3 betin bir qiyli ren’de jasaw (2,0 b)

Na’tiyjeni bahalaw

Eger toplang’an ballar 10 g’a ten’ bolsa, ko’rgizbeli- ha’reket oylawi ju’da joqari da’rejede rawajlang’an.

Berilgen waqit dawaminda bala waziypani tuwri sheship, 4,8-8,0 ball toplag’an bolsa bul oylaw turi joqari da’rejede rawajlang’an.

1,5-3,5 ball-bul oylaw turinin’ ortasha rawajlang’anlig’in bildiredi, bala mektep ta’limine tayyar eseaplanadi.

1,5 ball g’a shekem ko’rgizbeli-ha’reket oylawi jaqsi rawajlang’an, bala mektep ta’limine tayyar emes.