I-mavzu: kirish. Fanning o’rganish usullari. Rivojlanish tarixi. Tayanch tizimi odam skeletini sinflanishi reja

(palatoquadratum) 
va mekkel 
tog'ayibo‘laklaridan iborat. Odamning kalla suyaklari taraqqiyotiga qarab 3 guruhga bo'linadi: Bu 
turkum suyaklar kalla gumbazi yoki qopqog'i suyaklari va kalla asosini hosil qiluvchi suyaklarga 
bo'linadi. Kalla qopqog'ini peshona suyagining palla qismi, tepa suyagi, ensa va chakka suyagining 
serbar qismi va ponasimon suyakning katta qanoti hosil qiladi. Yangi tug'ilgan chaqaloqda 
kallaning qopqoq qismi asosiga nisbatan katta. Bola hayotining birinchi yilida kallaning qopqoq 
qismi tez o'sadi va bir yoshga to'lganda uning uzunligi katta odam boshining 1/2 ga teng bo'ladi. 
Keyinchalik uning o'sishi sekinlashib, 20 yoshda doimiy shakl oladi. Bir yoshgacha bo'lgan 
bolaning kalla qopqog'i suyaklari elastik bo'lib, ularda zich (kompakt) qavat yaxshi 
takomillashgan. Tashqi qatlam va ichki qatlam o'rtasida ma’lum chegara bo'lmagani uchun bola 
kalla suyagi lat yeganda ichki qatlami ko'chmaydi. Kalla qopqog'i suyaklarining tashqi yuzasi 
silliq bo'lib, faqat choklar sohasidagina biroz g'adir-budirliklar bor. Suyaklaming ichki yuzasi ham 
tekis bo'lib, bola 5—6 oylik bo'lganda miya qattiq pardasi o'rta arteriyasi egati, vena bo'shliqlari 
egati paydo bo'la boshlaydi. Katta bolalarda kalla qopqog'i suyaklari tashqi va ichki zich 
qatlamdan va ular o'rtasida joylashgan g'ovak moddadan iborat bo'ladi. Suyaklami ichki yuzasida 
suyak usti pardasi bo'lmay, miya qattiq pardasi unga yopishib turadi.Kalla suyagi miya qismi 
asosini ensa suyagining asosiy va yon qismlari, ponasimon suyak, chakka suyagining tosh qismi, 
g'alvirsimon suyakning ilma-teshik plastinkasi hosil qiladi. Yangi tug'ilgan chaqaloq kalla 
suyagining asosi sagittal yo'nalishda cho'zilgan, ko'ndalangiga toraygan. Bola hayotining birinchi 
7 yilida suyakning bu qismi bir tekis o'sadi va uning uzunligi katta odam kallasi asosini 1/2 ga teng 
bo'ladi. Ensa suyagiEnsa suyagi (os occipitale, ) kallaning miyaqismining orqa pastki sohasini 
hosil qiladi. Unda asosiy, yon qismlari va serbar qismi tafovut qilinadi. Bu qismlar o'zaro birikib, 
kalla bo‘shlig‘ini umurtqa kanali bilan qo'shuvchi katta teshikni (foramen magnum) hosil qiladi. 
Asosiy qismi