I мавзу. «Илмий тадқИҚот методологияси» фанининг мақсади ва вазифалари фан тушунчаси

Яна бир марта қайтарамиз!

1. 
   Қадим замон ва ўрта аср назарий билиш соҳасида оддий кузатишлардан олинган фактларни умумлаштириш орқали тушунчаларни ҳосил қилиш, дедуктив фикрлаш устувор билиш усули бўлган.
   
2. 
   Ф.Бэкон, Г.Галилей ва уларнинг издошлари илмий тадқиқотни бевосита тажрибага қаратдилар, экспериментни самарали билиш усули эканлигини асослаб бердилар.
   
3. 
   Экспериментал восита ва асбоблардан фойдаланиш тадқиқотчиларга бевосита кузатиб бўлмайдиган объектлар оламига кириш имкониятини беради.
   
4. 
   Экспериментни ўтказишни бир қатор хислатлари мавжуд: 1) объектни сунъий шароитга қўйиш; 2) объектга турли хил таъсир кўрсатиш орқали унинг хоссаларини соф ҳолда юзага чиқариш, уларни кузатиш; 3) объектни экстремал (энг юқори ва энг паст даража) ҳолатга қуйиб ўрганиш; 4) экспериментни белгиланган ва қайтариладиган шароитда кўп марта такрорлаш ва натижаларни текшириш ва ҳоказо.
   
5. 
   Илмий билиш ва тадқиқот шакллари, ҳамда, изланиш объектларини хилма-хиллиги экспериментни кўп турларга бўлинишни тақоза этади.
   
6. 
   Фанда эмпирик ва назарий тадқиқот шакллари ва усулларини такомиллашиб бориши, махсус экспериментал изланиш соҳасини вужудга келиши тадқиқотчиларни 2 та катта, нисбатан мустақил гуруҳга – назариётчилар ва экспериментаторларга бўлинишига олиб келди.
   
7. 
   Экспериментни самарали бўлиши пухта ишлаб чиқилган режа, таъминот, шарт-шароит, тажриба методикаси ва мониторинг тизимини мавжудлигига боғлиқ.
   
8. 
   Эксперимент ўтказилгандан кейин, унинг натижалари ўқиш ва ўрганиш учун қулай бўлган ёзув ва схема шаклларига – тавсиф, жадвал, график, формулалар кўринишига келтирилади.
   
9. 
   Экспериментдан олинган натижалар текширилади, олдинги экспериментал натижалар билан қиёсланади. Кўп таркибли, структураси мураккаб экспериментда пайдо бўладиган хатолар коэффициенти аниқланади, уларни тўғрилаш тасодиф хатолар назарияси ва унинг таркибий қисми бўлган математик хисоблаш методикаси ёрдамида амалга оширилади.
   
10. 
    Олинган маълумотлар қайта ишлаш ва тахлил қилингандан кейин маълум бўлмаган ходиса ёки факт очилади, фанда кашфиёт қилинади.