I mavzu: hayot faoliyati xavfsizligining

Xavfsizlikni ta’minlash yo‘llari, usullari va vositalari.

Inson o‘z mehnati faoliyati jarayonida bo‘ladigan fazo – ya’ni ish joyi gomosfera deb ataladi.

Xavf mavjud yoki vaqti-vaqti bilan paydo bo‘ladigan fazoni noksosfera deyiladi.
Xavfsizlikni ta’minlash yo‘llarini belgilariga qarab bir necha sinflarga ajratish mumkin. Masalan: yo‘naltiruvchi, texnik, tashkiliy va boshqaruv.

1. 
   Yo‘naltiruvchi belgilari: operatorning faolligi, iqtidori, operatorni
   

almashtirish, tasniflash, xavflarni yo‘qotish, tartiblash va xavfni
kamaytirish;

2. 
   Texnik belgilari: blokirovkalash, germetiklash, vakuumlash, masofa
   

bilan himoyalash, mahkamlash, to‘siqlar orqali himoyalash, ojiz zveno
qo‘llash, harakatalarni sekinlashtirish;

3. 
   Tashkiliy belgilar: vaqt bilan himoyalash, axborotlash, zahiralash,
   

me’yorlash, xodimlarni tanlash;

4. 
   Boshqaruv belgilari: moslik, nazorat, javobgarlik, rejalilik, samaradorlik,
   

rag‘batlantirishlar, boshqarish.
Xavfsizlikni ta’minlashga quyidagi 3 xil usullar orqali erishiladi:

1. 
   Gomosfera va noksosferani fazoviy va vaqtiy ma’noda ajratib
   

qo‘yish, buni hal qilish uchun masofadan boshqarish, avtomatlashtirish,
robotlashtirish vositalari yordamidan foydalaniladi;

2. 
   Xavflarni yo‘qotish yo‘li bilan noksosferani me’yorlashtirish. Bu usulga
   

ishchilarni shovqin, gaz, chang va jarohatlanishdan saqlovchi shaxsiy va
jamoa himoya vositalari bilan ta’minlanganligi kiradi;

3. 
   Ishchilarni kasbiga qarab tanlash, ruhiy ta’sir va himoya vositalarini
   

qo‘llash. Bu usul ishchilarni tegishli muhitga moslashishga, uni
himoyalash darajasini ko‘tarishga yo‘naltirilgan har xil vositalar va
usullarni o‘z ichiga oladi.
Amalda yuqorida sanab o‘tilgan usullar birgalikda qo‘llaniladi. Xavfsizlikni ta’minlovchi vositalarga jamoa va shaxsiy himoya vositalari kiradi. Ular o‘z yo‘lida xavflarning turiga, tuzilishiga, ishlatish sohasiga nisbatan guruhlarga bo‘linadi.
Korxonalarda zararli ishlab chiqarish omillarining ta’sirini kamaytirish yoki ularni bartaraf etish uchun jamoa va yakka tartibdagi himoya vositalari qo‘llaniladi.
Jamoaviy himoya qilish vositalari jumlasiga quyidagilar kiradi:

• 
  ishlab chiqarish xonalari va ish joylarining havo muhitini meyorlashtirish
  

vositalari (shamollatish va havo tozalash, isitish, havo haroratini, namligini bir
xil me’yorda saqlash);

• 
  ishlab chiqarish xonalari va ish joylarining yorug‘ligini meyorlashtirish vositalari (yoritish asboblari, yorug‘lik o‘rinlari, yorug‘likdan himoya qilish moslamalari va boshqalar);
  

• 
  shovqin, tebranma, elektr toki urishi, statik elektr, uskunalar yuzasining yuqori darajadagi haroratdan himoya qilish vositalari;
  

• 
  mexanik va kimyoviy omillarning ta’siridan himoya qilish vositalari.
  

Yakka tartibdagi himoya vositalari quyidagilarga bo‘linadi:

• 
  maxsus kiyim-kechak;
  

• 
  maxsus poyabzal;
  
• 
  maxsus bosh kiyim;
  

• 
  nafas a’zolarining himoya vositalari;
  
• 
  qo‘lni himoyalash vositalari;
  

• 
  bosh uchun himoya vositalari;
  

• 
  yuzni himoyalash vositalari;
  

• 
  eshitish a’zolarini himoya qilish vositalari;
  
• 
  ko‘zni himoya qilish vositalari.
  

Mehn yoki ifloslanishlar bilan bog‘liq sharoitlarda bajariladigan ishlarda mehnat qiluvchilarga at sharoiti zararli va xavfli ishlab chiqarishlarda, shuningdek o‘ta nohush haroratli davlat boshqaruvi idoralari belgilagan me’yorlarda maxsus kiyim, maxsus poyabzal va boshqa shaxsiy himoya vositalari, yuvish va dezinfektsiyalash vositalari, sut va sut mahsulotlari, parhez ovqat bepul beriladi.