I маъруза машғулотлари

Энергетик муаммо. Америкалик глобал-муаммолар тадқиқотчиси А.Смилнинг фикрига кўра ҳозирги цивилизациянинг таянчи бўлган «учта кит» - бу энергия озиқ-овқат ва атроф-муҳит бўлиб, қолганлари иккинчи даражали аҳамиятга эга.
Ривожланган ва ривожланаётган мамлакатлар фақат истеъмол қилинаётган энергия миқдорига кўра эмас, балки сифатига кўра ҳам фарқ қиладилар. Агар ривожланган мамлакатларда асосий энергия манбалари - бу нефть, газ, камроқ миқдорда кўмир бўлса, ривожланаётган мамлакатларда асосан ҳар хил техника экинлари, қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг чиқиндиларидир.
Энергетик муаммони ҳал этиши йўллари орасида қуйидагиларни санаб ўтиш мумкин:
- энергиянинг янги, хавфсиз ва нисбатан арзон бўлган манбаларини қидириб топиш (қуёш энергиясидан, шамолдан, денгиз оқимларидан фойдаланиш);
- анъанавий саноат материаллари ўрнига анча енгил, арзон, кам энергия сарфланадиган материаллардан фойдаланиш (пўлат ўрнига алюминий, мис ўрнига шиша толас, металл ўрнига пластик ва ҳоказо).
Хом-ашё муаммоси. Энергия ишлаб чиқариш ва уни истеъмол қилиш билан чамбарчас боғлиқ муаммо хом-ашё (минерал ресурслар, ўрмонлар ва ҳоказо) муаммосидир.
А.Е.Ферсман XVI-XX асрлар мобайнида ердан 50 миллиард тоннага қадар кўмир, 2 миллиард тонна темир, 20 милллион тонна мис, 20 минг тонна олтин ва бошқалар қазиб олинганини ҳисоблаб чиққан. Ҳозирги пайтда йилига 100 миллиард тоннага яқин (50 кв.км атрофида) фойдали қазилмалар қазиб олинмоқда. В.И.Вернадскийнинг «инсоният умуман олганда, қудратли геологик кучга айланмоқда»⁴⁴ деган хулосасига тўлиқ қўшилиши мумкин.
Хом-ашё муаммосининг ҳал этилиши хом-ашёнинг қиммат ва олиш қийин бўлган турларини арзон ва осон олинадиган турларига алмаштириш, ресурсларни тежайдиган технологияни жорий этиш, ишлаб чиқаришни миқдор кўрсаткичларидан сифат кўрсаткичларига қайта йўналтириш билан боғли­қ.
Озиқ-овқат муаммоси. Озиқ-овқат муаммоси ҳозирги пайтда ўта долзарб бўлиб турибди: оч қолаётганлар сони 1970 йилда 460 миллион бўлган бўлса, 1990 йилда 550 миллионга етди. 2000 йилга бу кўрсаткич 650 миллион кишига етишган (сайёра аҳолисининг 10%).
Ҳисобларга қараганда меъёрдаги овқатланиш учун бир кишига энг камида 0,6 га ишлов бериладиган ер тўғри келиши лозим. Бу кўрсаткич эса ҳозирнинг ўзидаёқ меъёрдан икки баравар (2000 йилда у 2,5 баравар кам бўлди, яъни 0,23 - 0,15га, яъни тўрт баравар камайди, шунда ҳам агар ишлов бериладиган ерлар сони илгариги миқдорда қолса). Фақат Осиё ва Африка мамлакатларининг ўзидагина очликдан бир кунда 1200 тагача киши ҳалок бўлмоқда.