И. М. Абдуллаева, Д. T. Азимов. “Ахборот тизимлари

13.1-расм. ҲП компьютерни яратишда иштирокчи мамлакатлар 
Мисол тариқасида ихчам компьютерни оламиз: унинг процессори, тезроқ, 
Қўшма Штатларда ишлаб чиқилган ва ишлаб чиқарилган; оператив хотираси 
АҚШда ишлаб чиқилган, Малайзиядаги заводда эса ишлаб чиқарилган; дисплей 
Японияда америкалик патент билан лойиҳалаштирилган ва яратилган; 
клавиатура Тайванда ишлаб чиқарилган; бутун компьютер Японияда япон 
корпусига йиғилган. Бутун йиғиш, ўтказиш ва таъминлаш жараѐнларини 
бошқариш Калифорнияда жойлашган Силикон водийсидан амалга оширилган. 
Қудратли глобал ахборот ва телекоммуникацион тизимларсиз бундай 
схемаларни амалга ошириб бўлмас эди. 

---

130 
Бундай мисол эса ягона эмас. Шунинг учун глобал ахборот тизимларини 
яратиш муаммоси борган сари муҳим аҳамият касб этмоқда. 
Глобал ахборот тизимларининг архитектураси ташкилотга савдони 
мувофиқлаштириш ва фаолиятнинг бошқа турларини бошқариш учун зарур бир 
қатор ахборот тизимларидан ташкил топади.
13.2-расмда глобал ахборот тизими архитектурасининг асосий ташкил 
қилувчилари кўрсатилган. 
13.2-расм. Глобал ахборот тизимларининг архитектураси 
Расмдан кўринишича, глобал ахборот тизими архитектурасини ишлаб 
чиқишда асосий белгиловчи омиллари глобал атроф-муҳит, корпоратив 
стратегия, ташкилотнинг тузилиши, менеджмент, бизнес жараѐнлар ва 
технологик платформадан иборат бўлади. 
Глобал ахборот тизимларини қуришнинг асосий стратегияси фирма 
фаолият юритиши керак бўлган глобал атроф-муҳитни тушунишдан иборат 
бўлади. Бу сизнинг ишлаб чиқаришингизни халқаро рақобатга олиб келувчи 
бизнеснинг барча бозор кучлари ѐки двигателларини тушунишни билдиради. 
Бизнеснинг двигатели – атрофдаги куч, бизнес унга эътибор қаратиши 
керак ва у бизнеснинг йўналишига таъсир кўрсатади. Бу бизнесни 
секинлаштирувчи ѐки унга салбий таъсир кўрсатувчи омилларни синчиклаб 
ўрганишни билдиради, улар бошқарувда қийинчиликлар туғдирадилар ва 
глобал бизнесни ривожланишига ҳалақит беришлари мумкин. Сиз глобал 
муҳитни ўзганиб бўлинингиз билан, бу муҳитда рақобат қилиш учун 
корпоратив стратегияни яратиш зарур. Бунда қуйидаги саволларга жавоб 
қайтариш зарур. Сизнинг фирмангиз қандай жавоб қайтаради? Сиз жаҳон 
бозорини назарга илмасдан, эътиборни фақат ички бозордаги рақобатга жамлаб 
ва ички муҳитдан товарларни жаҳон бозорида сота оласизми ѐки ишлаб 
чиқаришни ташкил қилиб ва уни бутун жаҳон бўйича тарқата оласизм? Бу
стратегиялар орасида катта фарқ бор.