И. М. Абдуллаева, Д. T. Азимов. “Ахборот тизимлари

 
 
 

---

57 
5.8. Функционал ахборот тизимлари 
Биринчи тизимлар ташкилот бошқарувидаги масалаларни ҳал этиш учун 
ишлаб чиқилган, улардан, асосан, омбор ѐки материал ҳисоб-китобини олиб 
беришда фойдаланилган (IS – Inventory control). Уларнинг пайдо бўлиши бир 
томондан материалнинг (хомашѐ, тайѐр маҳсулот, товар) ҳисоб-китоби корхона 
бошқарувчилари учун турли муаммолар манбаи ҳисобланса, иккинчи томондан 
корхона учун (нисбатан катта корхона бўлса) бу доимий ҳисоб-китоб талаб 
этади. Бу тизимнинг асосий ―фаолияти‖ ҳисоб олиб боришдан иборат бўлган. 
Материаллар ҳисоб-китобини олиб бориш тизимининг кейинги босқичи 
ресурсларни 
ѐки 
маҳсулотларни 
режалаштириш 
тизими 
(ташкилот 
фаолиятининг йўналишига қараб) бўлган. Бу тизимлар икки стандартга 
айлантирилган: (MRP – Material Requirements Planning ва MRP II – 
Manufacturing Requirements Planning) улар Ғарбда кенг тарқалган бўлиб, 
ундан, асосан, ишлаб чиқариш тармоқларида самарали фойдаланиб келинган. 
MRP стандарт тизимининг асосида қуйидаги асосий тамойиллар ѐтади:
- буюртманинг ўзаро боғланган оқими сифатида ишлаб чиқариш 
фаолиятини тушунтириш; 
- буюртмаларнинг бажаришда чекланган ресурслар ҳисоб-китобини 
олиб бориш; 
- ишлаб чиқариш давр ва захираларини камайтириш (минимализация); 
- буюртмаларнинг ишлаб чиқариш ва реализация қилиш режаси асосида 
буюртмалар таъминоти ва ишлаб чиқарилишини шакллантириш. 
Шунингдек, MRPнинг бошқа вазифалари ҳам мавжуд: технологик қайта 
ишлаш даврини режалаштириш, қурилмаларни таъминлашни режалаштириш ва 
шу кабилар. Ушбу тизимдан фойдаланиш орқали амалга оширилаѐтган 
жараѐнлар қуйидаги схемада кўрсатилган (5.6-расм):