И. М. Абдуллаева, Д. T. Азимов. “Ахборот тизимлари

 
10.4-расм. Корпоратив ДТ нинг элеметлари 
Оралиқ ДТ иккита ҳар хил иловалар ўртасида буйруқлар ва маълумотларни 
алмаштириш учун қўлланилади, шу туфайли уларнинг биргаликдаги ишлаши 
таъминланади. Корпоратив иловаларни интегра-циялашиши жараѐни бир неча 
иловаларни боғланишидан иборат бўлади, бунинг натижасида кўпгина иш 
А илова
Б илова 
Оралиқ 
ДТ 

---

106 
бирликлар ва тизимлари орқали ахборот оқими таъмиланади. ДТнинг бу тури 
ўз ичига иккита ҳар хил тизимлар ѐки интеграцияловчи воситаларнинг бизнес-
жараѐнлар ўртасидаги ахборотларни алмашишини таъминловчи, иловаларнинг 
бизнес-жараѐнлар моделлари ѐрдамидагдаги алоқасини таъминловчи оралиқ 
ДТни олиши мумкин. Шу дастурлар туфайли тизимларни ишлаб чиқувчилар 
бизнес-жараѐнларни график моделлаштириш ҳамда бу иловалар фаолият 
юритадиган жараѐнларнинг иш қобилиятини таъминлаш қоидаларини 
белгилаш имкониятини оладилар. Кейин дастурий таъминлаш бизнес-
жараѐнларни қўллаб-қувватлаш мақсадида мақжуд иловаларнинг алоқасини 
таъминловчи базавий дастурий кодини генерациялайди. Корпоратив 
интеграциялашнинг ДТ у «боғловчи бўғин» ролини бажараѐтган айрим 
иловалар билан кучсиз боғланганлиги сабабли, ташкилотда бизнес-жараѐнлар 
ўзгаришлари ҳамда қўлланиланаѐтган иловаларни ўзгаришини талаб 
қилмасдан, унинг бундан кейинги ривожланиши амалга оширади. ДТнинг бу 
категориясига кирувчи баъзи бир аслаҳавий воситалари туфайли бир неча 
фирмалар, етказиб беришларнинг глобал занжирини ташкил қилган ҳолда, ўз 
тизимларини бирлаштиришлари мумкин. 
 
10.4. Саноатнинг ахборот тизимлари 
Корпоратив ахборот тизимлардан фойдаланиш бизнеснинг асосий 
«ўлчовлари»: фирмаларнинг тузилиши, бошқарув жараѐни, технологик 
платформа ва ишнинг самарадорлиги доираларида жиддий яхшиланишларга 
эришишга имкон беради. 
Фирмаларнинг тузилиши. Компаниялар корпоратив ахборот тизимлардан 
мавжуд 
ташкилий 
тузилмаларни 
қўллаб-қувватлаш 
ѐқи 
янги, 
самаралироқларини яратиш учун фойдаланишлари мумкин. Масалан, улар 
ахборот тизимларидан ташкилотнинг барча бизнес-жараѐнларини, унинг 
бўлимлари ва филиаллари ва улар томонидан бажарилаѐтган хизматларни 
географик жойлашишидан қаътий назар, интеграциялаштириш учун 
фойдаланишлари мумкин. Бунда асосий жараѐнлар ва ахборотлар билан 
алмашиш усулларининг ўзига хос унификациялашишига эришилади. Ҳар хил 
бўлимлар ходимлари, ҳатто улар ер шарининг ҳар хил томонларида бўлсалар ва 
умумий ахборотларга эгалик қилсалар ҳам, бир хил вазифаларни ўхшаш йўллар 
билан еча оладилар. 
Бизнес-жараѐнларни билимлар ѐрдамида бошқариш. Буюртмаларни қабул 
қилиш, етказиб берувчиларга ҳақ тўлаш ва ходимларнинг иш ҳақларини 
ҳисоблаб 
чиқиш 
каби 
муҳим 
операцияларнинг 
кўпчилигини 
автоматлаштиришга қўшимча равишда ахборот тизимлари менежерлар иши 
сифатини анча оширишлари ва уларга қарорлар қабул қилиш жараѐнини 
(айниқса ностандарт вазиятларда) енгиллаштиришлар мумкин. Барча бизнес-
жараѐнларга тегишли бўлган ахборотлар тизимда сақланадилар ва уларга 
исталган пайтда кириш мумкин. 
Масалан, тизим қайси маҳсулотлар энг катта ва энг кичик фойдани 
келтиришини аниқлашда ѐрдам бериши мумкин. Бунинг устига ахборот 

---

107 
тизимларини татбиқ этилиши туфайли менежерларга энди муҳим қарорларни 
тўлиқ бўлмаган (фақат шахсий бўлимдан олинган) маълумотлар асосида қабул 
қилишга тўғри келмайди. 
Технология: ягона платформа. Саноатнинг ахборот тизимлари корхона 
томонидан битта унификациялашган технологик платформа ва бир турдаги 
ускуналардан фойдаланишни кўзда тутадилар. Барча асосий бизнес-
жараѐнлардан олинадиган ахборотлар умумий архивда, бутун ташкилотда 
қабул қилинган умумий стандарт форматдан фойдаланиш билан, сақланадилар. 
Бизнес: мижоз томонидан назорат қилинадиган самарали операциялар ва 
жараѐнлар. Саноатнинг ахборот тизимлари буюртмачиларнинг барча истаклари 
ва бозор тенденциялари ҳисобга олинадиган тузилманинг асоси бўлиб хизмат 
қилишлари мумкин (10.5-расм).