I kirish. II. Asosiy qism


Archazorlarning xosildorligini va urug’ini pishib yetilishini o’rganish



Download 3,11 Mb.
bet8/11
Sana25.02.2022
Hajmi3,11 Mb.
#463267
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
Bog'liq
жахонгир

4.5 Archazorlarning xosildorligini va urug’ini pishib yetilishini o’rganish
Archaning barcha turlarini xosil berishi, odatda xar yili ob-xavo sharoiti noqulay bo’lganda, (baxor oyida)urug’don xosil qilmaydi.Tabiiy sharoitlarda, archa taxminan 30-50 yoshlarda, meva bera boshlaydi.Zarafshon archasi yertaroq, turkiston archasi kechroq, meva beradi.Meva pishib boshlashini ilk davrida tuguncha xam bo’ladi.Ular kam xolda pishib yetiladi va ko’pincha pishmasdanoq to’kila boshlaydi.
Yalpi ravishda meva xosil qilishi, taxminan 100 yoshida kuzatiladi. Barcha archa turlari, katta yoshdalarda xam meva berishadi. Ko’pincha baland tog’larda, 800-100 yoshli daraxtlarda, tana chirindisi bilan zararlanganlari, tez uchrab turadi. Ammo meva berishi to’xtamaydi. Lekin bunday daraxtlarda g’uddalar maydaroq bo’lib, ko’p urug’lari puch bo’ladi.
4.3,-jadval
Zarafshon archasining qubbasimon mevalarining va urug’larining sifati.



Qubbasimon mevalorining va urug’larining sifati

dan- gacha

o’rtachasi

Qubbasimon mevalari

1

1000 dona mevalarining og’irligi,g

350-750

500

2

Bir kilogrammdagi soni, dona

1500-2700

2000

Urug’i

3

Mevalaridan urug’ chiqishi,%

15-32

24

4

1000 dona urug’ og’irligi, g.

42-67

54

5

Sifatli, sog’lom urug’, %

10-60

35

4.3,-jadvalda ko’rinib turganday, bir kilogramm yaxshi (sepishke 100% tayor) sifatli urug’ olish uchun, 3,0 kilogramm qubbasimon mevalarni tayyorlash kerak. Agar mevalarining sifati past bo’lsa, unda 70-80 kilogramm meva tayyorlash kerak.G’uddalarni asosiy xosili, (yaxshi sifatli urug’lari bilan o’rta yoshlilarda kuzatiladi. Erkak (changchilari) yirikroq, bir yillik novdalarining uchlarida, ilgari davrdagi changlanishdan oldingi yili, 2-3 oydan keyin, to’lik pishgan bo’ladi va bir necha juft changchidan iborat.Qiska oyoqli tangachalarga o’xshash qalkonchalar, boshoqda joylashgan va yuqori tomondan 4 tadan oval-cho’ziqchi, changdon xaltachalarda, shunday axvolda qishlaydilar.Urg’ochi (urug’li) boshoqchalar, kuzda yillik novdalarning qo’ltig’ida, shakllanadi.Ushbu vaqtda ular, juda kichikdirlar Differensiyalanmagan va o’suvchi kurtaklardan keyin farqlanadi.Kelasi baxorda gullashdan oldin, ular tez rivojlanishadi.G’uddali rezavorni pishishi, ikki yil davom etadi.(ayrim xolda uch yilgacha).Ammo birinchi yilning oxirida, ular ikki yoshlilarning kattaligiga yetadi va o’ziga xos shaklni qabul qilishadi. Biroq sezilarli farq etadi. Ikki yoshli g’uddalar, pishgan urug’lari bilan, yozning oxirida qoramtir, to’qyashil smolali, po’stga aylanadilar. Turkiston archasida ular qora yaltiroq,yarimsharsimondalarida esa zangori-qoramtir, zarafshon archasida qoramtir-qizil, deyarli qora.


Bunday g’uddalarda urug’lar yaltiroq, jigarrang, qattiq smolali, mevasidan yengil ajraladi. Go’shti kam smolali, (qatronli) och yashil, ulardagi urug’lar xira, uncha qattiq yemas. Mevasi go’shtidan qiyin ajraladi. Zararkunandalar bilan zaralanish taьsirida, g’uddalar birinchi yili qoramtir bo’ladi. ammo sarg’ish yashil, tusini yo’qotmaydi va unga xos bo’lgan barcha sifatlar mavjud. Taьriflangan g’uddaning birinchi va oxirgi yil, rivojlanishidagi farqi avgust oyida ko’rinadi, Ayniqsa aloxida o’sib turgan daraxtlarda va daraxtzorning yorug’ qismida namoyon bo’ladi.
4.4,-jadval
Archaning urug’larini sifati

Sifatlariga qarab urug’larning guruxlarga bo’linishi

Hosili har xil bo’lgan yillarda daraxtlarning bo’linishi (guruhlarga) %.

Hosili yuqori

O’rtacha hosilli

Hosilsiz

Murtakli 50 va undan yuqori

49,2

23,5

0

20-49

39,7

50,6

3,2

20 dan kamrog’i

11,1

23,5

84,1

Yo’q

0

2,4

12,7

Puchlilari 50 va undan yuqori

6,3

11,8

58,7

20-49

54,0

63,5

30,2

20 dan kamrog’i

39,7

24,7

11,1

Endospermali, murtaksiz 50 va undan yuqori

11,1

7,1

14,3

20-49

28,6

44,7

14,3

20 dan kamrog’i

57,1

47,0

65,1

Yo’q

3,2

1,2

6,3

Urug’xo’r bilan zararlanganlari 50 va undan yuqori

0

0

0

20-49

7,9

14,1

27,0

20 dan kamrog’i

79,4

65,9

69,8

Yo’q

12,7

20,0

3,2

Jami daraxtlar

63

85

63

4.4.-jadvalda tasvirlanganday archa urug’uning sifati, ikki yil mobaynida pishishi sababli, xar yilning kuziga kelib, bir daraxtning o’zida, g’uddalar xar xil yoshda bo’ladilar va sifatlari xar xildir.Birinchi yili pishmagan urug’lari bilan va ikkinchi yili yaxshi rivojlangan urug’lari va murtagi farqlanadi.


Archaning urug’lari qiziq biologik xususiyat va murtagining asta rivojlanishi bilan ajralib turadi. CHanglangandan so’ng, tez o’zgaradi va birinchi yilning oxirida, u qalin qobiqqa yega bo’ladi va oqsili yadroga, endosperm bilan to’ladi. Ammo xali rivojlangan murtakka yega bo’lmaydi. Tashqaridan qaraganda, bunday urug’kurtak urug’ga o’xshaydi. Lekin rivojlangan murtakning bo’lmaganligi sababli, o’sishga yaramaydi va u urug’ yemas. Murtakning to’liq rivojlaninshi ikkinchi yili yozda tugallanadi.
Archaning urug’larini sifati har xil daraxtlarda har xil bo’ladi. Hosil yuqori bo’lgan yili yaxshi rivojlangan urug’lar 6,1-85,2 % ni tashkil etadi. Ammo, deyarli barcha tekshirilgan daraxtlarda 50% va undan ortiq bo’lgan.
Archa urug’larining pishishi, avgust oyida tugallanadi (kam xollarda ikkinchi yilning sentyabrida) Bu vaqtda archazorlarda. tuproq va xavoning quruqligi kuzatiladi.Bu yesa pishgan urug’ning terisini tuzilishini keskin o’zgarishiga olib keladi.U zich qatorli, mayda, va qalin devorli, xujayralardan iborat bo’ladi. Qurg’oqchilik kuchayishi bilan urug’ning terisi, keyinchalik zichlanadi. Bunga sabab, uning xujayralarining qurishidir. Oxirgilari yanada maydaroq bo’ladi.Terisi yanada qalinlashadi va zichroq bo’ladi.Buni xammasi urug’ qobig’iga, xavo va suv o’tkazmaydigan qiladi. SHu sababli archaninig urug’lari shishib ketmaydi. Vaqtning o’tishi bilan murakkab biokimyoviy jarayonlar, sababli urug’ning terisini xujayralari, asta-sekin yumshab boshlaydi. Terisi suvni o’tkazadigan bo’ladi. SHishadi va o’sa boshlaydi.Urug’ terisi, xavoni o’tishiga qarshilik qilayotgan vaqtda, asosiysi endospermga suvni o’tkazish sekinlashganda, murtak ozuqa moddalardan foydalana olmaydi.Ular ishlatishga va murtak keyingi rivojlanishga, o’sishga tayyor yemas.Urug’lari pishganidan so’ng, maьlum vaqtda shishishga tayyor bo’ladi.


Download 3,11 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish