I. Isoqov, S. I. Qulmamatov

Tizimiy  yondashuv  (TYo)  –  ilmiy  bilishdagi  metodologik  yo’nalish  bo’lib,  u 

manbani tizim sifatida o’rganadi va tadqiqotchiga tizim maqsad – mazmunini ifodalash 

imkoniyatini  hamda  elementlar  va  qism  tizimlar  orasidagi  turli  bog’lanishlardan  bitta 

maqsad sari foydalanishga sharoitini beradi. 

     

Uzluksiz ta`lim tizimiga qo’yilgan bugungi talab  TYo tadqiqot usulini qo’llashda 

quyidagi asoslarga tayanish lozimligini ko’rsatmoqda: 

- o’rganilayotgan manba bo’yicha nazariy va amaliy ma`lumotlar bankini tayyorlash; 

- tayyorlangan ma`lumotlar bankini ta`lim texnologiyasi va maqsadiga qarab tizimlarga 

ajratish; 

- TYo ning manbaga nisbatan maqsadini aniqlash; 

- TYo tuzilishiga qarab elementlar va qism tizimlarni aniqlab chiqish; 

- TYo vazifasini aniqlash; 

- TYo yordamida o’qitishga ko’rsatma va uslubiy tavsiyalar tayyorlash; 

- olingan natijalarni baholash mezonini ishlab chiqish; 

- maqsadga erishganlik darajasini aniqlash mezonini ishlab chiqish; 

-  TYo  yordamida  ta`limni  boshqarish  to’g’risida  xulosa  chiqarish  va  metodologiyadan 

amaliyotda foydalanishga tavsiyalar tizimini tayyorlash. 

Tizimiy  yondashuv  tadqiqot  usuli    «elementlar  -----    qism  tizimlar-----    tizim»  

aloqadorligidagi  ma`lumotlar  bilan  ish  ko’radi.  Bunday  ko’rinishdagi  ishlarni  bajarish 

esa  ma`lumki,  ma`lumotlarni  qayta  ishlash  bilan  bog’liq    bo’lib,  juda  katta  hajmdagi 

ma`lumotlar  va  ularning  turli  ko’rinishdagi  bog’lanishlarni  e`tiborga  olishga  to’g’ri 

keladi.  Bunday  hollarda  tadqiqotchiga  kompyuterlashtirishdan  foydalanish  yuqori 

samaralar beradi. 

Tizimning faoliyati uni tashkil etuvchi har bir elementga va o’z navbatida har bir 

element bir – biriga chambarchas bo0liq. 

Bundan  shunday  xulosa  kelib  chiqadi.  Ta`lim  jarayonini  bir  tizim  deb  qaralsa, 

uning  tashkil  etuvchilari,  yani  elementlariga  quyidagilar  kiradi:  ta`lim  maqsadi,  o’quv 

maqsadlari(kutilayotgan  natijalar),  ta`lim  beruvchi,  tahsil  oluvchi,  ta`lim  mazmuni, 

ta`lim metodi, ta`lim shakli, ta`lim vositalari, nazorat va baholash. 

Ta`lim  jarayonini  loyihalashtirishda  yuqorida  sanab  o’tilgan  elementlardan 

birortasi  e`tibordan  chetda  qolsa  yoki  noto’g’ri  tanlangan  bo’lsa  tizim  ishlamaydi, 

demakki, ta`lim jarayoni oldiga qo’yilgan maqsadga erishilmaydi. 

---

 

20